STADSWANDELING DOOR OUDEWATER
Oudewater, het heksenstadje, ligt midden in het Groene Hart, waar het riviertje de Linschoten uitmondt in de Hollandsche IJssel. Het stadje is van oudsher bekend om zijn touwindustrie, zijn ooievaarsnest en zijn vele monumenten. Een groot gedeelte van de binnenstad is tot beschermd stadsgezicht verklaard.
Dit intieme plaatsje behoort tot de oudste steden van ons land. Het stadje is Hollands, met grachtjes en patriciërshuizen en trapgevels. Het was al in de middeleeuwen tot ver over de grenzen bekend als een plaats waar eerlijke mensen woonden. Althans, zij wogen eerlijk en knoeiden niet met het volle pond. Daarvan profiteerden de van hekserij beschuldigde vrouwen, die anders op de brandstapel terecht waren gekomen, getuige de beroemde Heksenwaag, waar de originele weegschaal nog in gebruik is.
Vanaf de Hoenkoopse Buurtweg is het uitzicht op Oudewater, op de plompe Michaëliskerk en de slankere Franciscuskerk, onbelemmerd. Het landschap is Hollands, met veel groen en water en een brede horizon. Het weer is Hollands, met elkaar opjagende wolken die af en toe door een zonnestraal uiteen worden gescheurd. En de rivier heet Hollandse IJssel.
Hetzelfde vergezicht moet Giel-Jan Beijen hebben gehad. Beijen is de hoofdpersoon in “Het wassende water”, in 1925 geschreven door Herman de Man. Vanaf boerderij Water-Snood, op nummer 15, zag hij Oudewater aan de einder als begrenzing van de vaarten en vet glimmende weilanden die zich aan zijn voeten uitstrekten. Dit is het land van Herman de Man, waar hij als jongen met zijn marskramende vader rondtrok, het ingedijkte land waarvoor hij later in zijn boeken vaak zijn liefde beleed. Aan Water-Snood, het ouderlijk huis van Beijen, 'een van de rijkste boerenbedoeningen uit de Lopikerwaard', een 'zware kruishoef met brede lage stalling' wordt verbouwd.
Gezicht op Oudewater 1867 van Willem Koekkoek (1839-1895)
Wandelen door Oudewater is dus ook als wandelen door romans van Herman de Man (1898-1946). Hij woonde er als puber en trok in die tijd vanuit het stadje met zijn marskramende vader door het 'Hart van Holland'. Het werd de bron waaruit hij als schrijver dronk. Op 22 juni 1910 kwam de familie De Man in Oudewater wonen. Eerst naar een - inmiddels afgebroken - arbeiderswoninkje in de Rootstraat ('de huizen der armen'), kort daarna naar Leeuweringerstraat 61, vlak bij het Amsterdamse Veer.
We starten onze wandeling aan de IJsselveere. In deze straat liggen enkele oudhollandse trapgeveltjes. We vervolgen onze weg en gaan over de brug de Havenstraat in. Vele mooie gevels kunnen we hier bewonderen, waarvan we willen noemen de panden op nr. 16, 15, 14, 9, 8 en 4. Dit laatste huis zou het oudste huis van Oudewater zijn. Op de Visbrug houden we rechtsaan en dan zien we rechts op de hoek het raadhuis. Dit fraaie renaissancegebouw dateert uit 1588 en is na de brand van 1968 gerestaureerd. De bekende ooievaars, die elk jaar naar Oudewater terugkeren, 'zetelen' nu op het pand naast het stadhuis. Het stadhuis is te bezichtigen.
Je gaat linksaf de Korte Havenaarstraat in naar de Markt met z'n mooie geveltjes en de beroemde Heksenwaag. Het pand op nr. 14 is het geboortehuis van Arminius, de remonstrantse leider. Waar de straat zich verbreedt en het hart van Oudewater zich rondom de Markt op z'n mooist ontvouwt, staat het De Man-monument: een bronzen boerengezin (man, vrouw, vier kinderen en een poes) op een bank, in 1977 vervaardigd door Ineke van Dijk. Een plaquette rept over 'een zoeker naar het hart van mensen die in het hart van Holland leven'. Het zou op deze schilderachtige plek geweest kunnen zijn dat Herman de Man tevreden constateerde dat in Oudewater, net als in Brugge, het oude is geëerbiedigd en dat het stadje is ontkomen aan 'grove slopingswoede en de ongemanierde ontluistering'.
Oudewater - Herman de Man monument (1977) van Ineke van Dijk
De Heksenwaag is een sierlijke gebouw met een topgevel uit 1595, die in 1938 bij een restauratie is gereconstrueerd. Het wegen van de aspirant heksen is tegenwoordig een ongevaarlijke zaak. Je ontvangt na afloop een oudhollands weegcertificaat. In de Waag bevindt zich ook een kunstverzameling.
U loopt nu rechtuit de Leeuweringerstraat in. De smalle Leeuweringerstraat is een mengelmoes van woonhuizen en winkels, met een Chinees restaurant dat De Lange Muur heet en in een pand huist waar de taal- en wiskundige Rudolphus Snellius van Royen in 1546 werd geboren, met bistro De Drie Engeltjes, uiteraard opgesierd met drie engelenkopjes, met een piepklein pandje dat Het Hemeltje heet en met daarnaast, op nummer 23 met een fraai bovenlicht, De Gouden Harp waarvan de toenmalige bewoner, een antiquair, De Man inspireerde tot de romanfiguur Meester Lampelaar. De familie De Man woonde hier op Leeuweringerstraat 61, vlak bij het Amsterdamse Veer. En op nummer 63, liet De Man later zijn Kapitein Aart Luteijn wonen.
Aan het eind van de straat heb je op de brug een mooi uitzicht, op het Amsterdamse Veer aan je rechterhand. Je gaat linksaf langs de Kromme Haven en volgt de straat langs het water, Donkere Gaard genaamd. Op die statige Donkere Gaard (’de huizen van 't rijke volk') staat op nummer 30 het notarishuis uit Pietje de Booy (er woont zowaar een notaris...). Zo is wandelen door Oudewater als wandelen door romans van De Man.
Bij het kleine bruggetje lopen we rechtsaf de Rootstraat in met op de nrs. 19 en 21 mooie trapgevels. Rechtuit door de Noorderkerkstraat, waar we een blik werpen op de oude gevels van nr. 20, 22 en 24. We komen nu bij de Grote Kerk. Deze 15e-eeuwse hallenkerk heeft een toren uit de 14e eeuw, die een merkwaardig dwars zadeldak heeft en een klokkenspel. Het gebouw is ontstaan door een verbouwing van een kruiskerk.
Je gaat nu langs de Grote Kerk tot het water. Linksaf over de Noord-lJsselkade. Aan Noord-IJsselkade 5, het ‘huis met de trapjes’, lag het kantoor van rederij Schutte uit Aart Luteyn. We lopen om de kerk heen, door het Helletje. Aan het Helletje liggen nog steeds nietige woninkjes waarvan er eentje De Booy tot kosthuis diende. Dan rechtuit de Wijdstraat in. Wederom zie je aardige oude geveltjes op de nrs. 30, 28, 11 en 9. Trapgevels vind je op nr. 10 en nr. 8. Het genoemde huis op nr.11 heeft een gevelsteen met tekst: “Alst Godt Behaecht Beter Beniit dan Beclaecht.” Hier gaan we aan het eind rechtsaf, over de brug en weer rechtsaf door de Havenstraat en lJsselveere, het uitgangspunt van onze wandeling door Oudewater.
VVV Oudewater
Kapellestraat 2
tel: 0348-56.46.36.
Bron: Volkskrant - Traject 29 januari 2000 Frans van Schoonderwalt
Lange Afstand Wandelvereniging "VIA-VIA".
Gegenereerd op 15-09-2001 door C.P.J. Aerssens