STADSWANDELING DOOR DEVENTER
De stad Deventer kan bogen op een rijk en eeuwenoud verleden, een verleden dat vele hoogtepunten kende op het gebied van oorlog en vrede, handel en nijverheid, kunst en cultuur. Al in de achtste eeuw woonden er al mensen op de plaats waar nu Deventer ligt. Op de rivierduinen langs de IJssel vestigden zich jagers, vissers, boeren en veehouders. Later verrezen daar het Bergkwartier en het Noordenbergkwartier, wijken die tot de oudste van de stad horen.
Als eigenlijke stichter van de stad kan de Engelse evangelist Lebuïnus worden beschouwd. Hij stak in het jaar 768 bij wat nu Wilp heet, de IJssel over en bouwde op een van de rivierduinen een houten kerkje. De Grote- of Lebuïnuskerk, het grootste monument van Overijssel, draagt de naam van de later heilig verklaarde Lebuïnus. Deventer kwam in de Middeleeuwen tot grote bloei. Na 1400 ontpopte Deventer zich als prominent lid van de Hanze, een machtig Europees handelsverband met 150 steden. Ze voerden een levendige handel in onder meer hout, wol, metaal, Iaken, zout, wijn en bier.
Na die bloeiperiode in de Middeleeuwen bleef het inwonertal van de Hanzestad Deventer jarenlang vrijwel ongewijzigd, totdat rond de eeuwwisseling met de industriële revolutie ook Deventer omhoog werd gestoten in de vaart der volken. Al die bedrijvigheid lokte een groot aantal nieuwe inwoners die in de oude vesting een goede woon- en werkplaats vonden. Ze waren afkomstig uit alle delen van het land. Na de oorlog werden de grenzen nog verder verlegd en bleek de stad als een magneet te werken op veel mensen van elders in Europa en zelfs ver daarbuiten. Het gevolg is dat Deventer vandaag de dag niet alleen een prachtige oude en goed geconserveerde historische binnenstad heeft, maar ook een veelkleurige bevolking.
Gemeten in monumentendichtheid behoort deze IJsselstad tot de top. De laatste dertig jaar is er vreselijk hard aan de restauratie gewerkt, zodat bijna alle monumenten onder handen genomen zijn. Het is een bruisende stad. Hoe dan ook, stratenpatroon, koopmanshuizen, pakhuizen, verdedigingswerken en stadsmuren ademen historie uit.
ROUTEBESCHRIJVING STADSWANDELING DEVENTER
We starten onze stadswandeling op de Brink. De Brink was al in de 14e eeuw bestraat. In 1993 hebben ze de keien herschikt in een toepasselijk ontwerp: Gesneden Koek. Vroeger verzamelden de buitenlandse kooplieden zich op de Brink, nu rukken de terrassen op ten behoeve van toeristen en inwoners van Deventer en ommelanden.
Links zie je het statige kantongerecht, gevestigd in het Bouwershuis, een voormalig patriciërshuis uit 1640 en de stijlvolle theater-discotheek Luxor. We passeren het standbeeid van Albert Schweitzer met diens lijfspreuk 'Eerbied voor het leven'. Wat moet hij hier. Het antwoord komt uit de hoek. In het Penninckshuis met een prachtig renaissancegevel uit 1588 was ooit het intemationaIe Albert Schweitzercentrum gevestigd. Schuin tegenover waakt de Deventer stedemaagd op de Wilhelminafontein (1898) over de stad.
Je loopt door over de Brink tot het middenop staande waaggebouw. De Waag is een bijzonder mooi laat-gotisch vruijstaand gebouw uit 1528. Via de Waag kwam er veel accijnzen en weeggelden in het gemeentelijk Iaatje. Buiten hangt aan de rechtermuur een koperen ketel, waarin vroeger valsmunters werden gekookt. Nu herbergt het pand het Historisch Museum, dat de geschiedenis van de stad vertelt. Achter de Waag zie je het fraaie renaissancehuis ”De Drie Haringen”, uit 1575. Nu museum met een collectie antiek speelgoed en stijlkamers.
Op de Brink vind je het Deventer Koekwinkeltje van J.B. Bussink, wiens koekfabriek meer dan 400 jaar bestaat met authentiek ingerichte koffie- en theeschenkerij. Aan de westkant van de Brink zijn nog meer winkeltjes. Grabbelen in een bak met stempeltjes. Een saxofoonwinkel. Aan bijzondere winkeltjes geen gebrek in deze stad. Van kinderboeken, thee, glas-in-lood, lampenkappen, presse papiers, wn, vingerhoedjes tot een meegroeistoel. Het wemelt van de galerieën, antiquariaten en boekwinkeltjes
Voor de Waag staande sla je linksaf de Menstraat in, met veel oude gevels maar ook de eerste Nederlandsche fabriek van stalen gezondheidsmatrassen, opgericht door de vindingrijke smid Auping. Verderop linksaf via de Kerksteeg naar de hooggelegen Bergkerk, een romaanse kruisbasiliek met 2 torens uit de 12e eeuw en een gotisch schip. In 1206 door de bisschop van Riga gewijd aan St. Nicolaas, de schutspatroon van kooplieden en Schippers. In de tegenoverliggende Bergstraat zie je weer een groot aantal oude gevels, waarvan sommige met een gevelsteen. Langs de kerk het trapje af en rechtsaf door het Sassenstraatje naar de straat Bergschild. Weer oude gevels.
We gaan naar rechts de Rijkmanstraat in. Hier woonden vroeger veel 'Bergenvaarders'. Zij haalden stokvis uit het Noorse Bergen. Deze straat bevat een van de 27 Gelders-Overijsselse topgevels die Deventer rijk is. Typerend zijn de holle en bolle vormen en versiering met pinakels. Door het steegje de Muntengang kom je aan een aardig pleintje met pomp en hier staat de Munttoren, een fraai gebouw uit de 16e eeuw, waar eertijds de munt werd geslagen. Een tijd als pakhuis gefungeerd, nu in gebruik door een evangelische gemeente.
Naast de Munttoren ga je onder het poortje door, rechtsaf Achter de Muren in en je volgt deze tot aan de Zandpoort. Dan linksaf door deze straat tot de IJssel bij de Wilhelminabrug, de grote verkeersbrug over de IJssel. Je volgt de oever van de IJssel stroomafwaarts over het Welle. Hier staat een middeleeuwse vestingtoren. Voorbij het voetveer loop je rechtuit over het voetpad tussen de resten van de vroegere stadsmuur en een vestingtoren door het straatje Achter de Muren/Vispoort. Even verderop sla je het smalle steegje Kranensteeg in. Opvallend zijn hier de gemetselde bogen tussen de huizen aan weerszijden.
Je slaat rechtsaf de Noordenbergstraat in naar de Nieuwe Markt en passeert het speelgoedmuseum, dat op elke verdieping verrassingen biedt. Kinderen vergapen zich aan het 'optisch speelgoed' zoals toverlantaarns en caleidoscopen. Moeders 'kwijlen' bij antieke poppenhuizen. Heel mooi is de miniatuur-hoedenzaak. En vaders hebben meer oog voor de stoommachine die een kermisje aandrijft. Naast oeroude knikkers, bikkels, botjes, tolletjes en hinkelstenen zijn er vitrinekasten van onder meer de jaren 1955 (Pim-pam-pet) en 1997 (Tamagotchi). Maar de topper is de enorme treinentafel, waar oude en moderne treinen af- en aanrijden.
Je komt op de Grote Markt. Gezichtsbepalend voor de verre omgeving is hier de Lebuïnuskerk. Het is een laatgotische hallenkerk uit de 15e eeuw. De toren (zestig meter, 220 treden kronkelen omhoog) is uit 1499 met koepel uit 1613. De bisschoppelijke crypte met de eeuwenoude muurschilderingen is ingericht als expositieruimte. De kerk dankt haar naam aan de Engelse prediker die in de achtste eeuw de Deventenaren kwam kerstenen. Aan de linkerzijde van de kerk staan schilderachtige overblijfselen uit de 15e eeuwse voormalige Mariakerk. Tegen deze kerk zie je de gerestaureerde Stoverzetstershuisjes, waarin nu winkeltjes zijn gevestigd.
Aan de overzijde van de Lebuïnuskerk staat het monumentale, hoewel wat stijve Stadhuis uit 1694 met links ervan de renaissance pronkgevel van het Landhuis uit 1632. Achter de kerk linksaf de Kleine Poot in. Ook hier enkele fraai gerestaureerde gevels. Je komt nu op de Stromarkt. Meteen rechtsaf de smalle Sandrasteeg in. Op de hoek staat de Proosdij, waarschijnlijk het oudste burgerwoonhuis in Nederland. Het onderste deel van de muur, de zogenaamde Karolingische muur dateert uit ca. 900.
Je loopt het straatje uit. Rechts zie je nog een renaissancepoortje uit de 17e eeuw. Je steekt nu de Lange Bisschopstraat over en gaat rechtuit de Korte Assenstraat in. Hier vind je oude gevels op nr. 4 en 6 en op nr. 9 een fraaie gevelsteen D'swarte Cat. Linksaf door de Vleeshouwerstraat en dan weer linksaf de Kleine Oeverstraat in. Hier zie de ingang van de Lordenshof; als je even binnenloopt zie je hoe aardig dit is. Nu rechtsaf de Lange Bisschopstraat in en dan de eerste straat links nemen, de Pontsteeg.
Op het parkeerpleintje staat een overblijfsel van het Caeciliën Kloosterkerkje. Aan het eind van de Pontsteeg ge je rechtsaf door de Broederenstraat naar de Broederenkerk, een voormalige kloosterkerk van het Minderbroedersklooster uit de 14e eeuw. Bij de kerk rechtsaf de Broederenstraat vervolgen tot je weer in de Lange Bisschopstraat komt. Hier linksaf, aan het eind rechtsaf door de Korte Bisschopstraat tot je weer op de Brink uitkomt, waar we de stadswandeling begonnen zijn
ANWB/VVV Deventer
Keizerstraat 22
Deventer
tel. 0900- 3535355
Lange Afstand Wandelvereniging "VIA-VIA".
Gegenereerd op 20-10-2001 door C.P.J. Aerssens