TICINO TREKKING
Bergwandeltocht dwars door het Kanton Ticino

© www.gocmuenchen.de
Val Verzasca - Ponte dei Salti in Lavertezzo
Deze meerdaagse bergwandeling op de grens van Noord- en Zuid-Europa voert ons langs ruige bergen, diepgroene alpenweiden en palmen. De route loopt voor het grootste deel door het Kanton Ticino of Tessin, zoals de Duitstalige naam luidt, en wordt in het noorden begrenst door het Gotthardmassief en in het zuiden door Italië. We starten vanuit Pardatsch in het Val Medel, in het Kanton Graubünden en volgen een route vanuit het noorden van het Kanton Tessin naar het het zuiden, naar Locarno aan het Lago Maggiore. Het aantrekkelijke van deze lange route dwars door Tessin is de afwisseling van landschappen. Vanuit het alpiene hooggebergte in het Gotthardmassief komen we door een zestal dalen en uiteindelijk in het subtropische klimaat aan het Lago Maggiore.

We starten in Pardatsch in het Val Medel, Kanton Graubünden, en bereiken we door het Val Cristallina het alpiene gebied met Passo Cristallina (2389 m) met zicht op Piz Medel (3210 m), Piz Uffiern (3151 m) en Piz Scopi (3190 m). Hier betreden we het Kanton Tessin om vervolgens vanuit het Val Blenio naar het Valle Leventina door te steken. In Bodio volgt de langste en inspannendste etappe van deze 6 daagse bergwandeltocht door het Val d’Ambra over de Bocchetta di Rierna (2295 m) met een stijging van 1700 meter en een daling van 1650 meter. Zo komen we in Lavertezzo in het Val Vezasca en bereiken tenslotte ons eindpunt Locarno aan het Lago Maggiore.

KARAKTER VAN DE TOCHT

Als je in het Kanton Tessin wilt wandelen, moet je er in elk geval rekening mee houden dat het in het algemeen om bergwandelingen gaat, zelfs in het zuidelijkste deel. Alleen onder in in de dalen is het relatief vlak en vaak smal. De meeste wandelroutes lopen hoger. De bekendste is de Strade Alta in het Val Leventina, die vanaf de Gotthardpass op de linkerhellingen van de Ticino verloopt. Maar ook in in het Val Blenio, Val Bedretto en Valle Verzasca verlopen de wandelpaden op hoogte. Een groot gedeelte van deze bergtrektocht leidt ons bovendien door alpien gebied en dit betekent dat we rekening moeten houden met soms plotseling veranderende weersomstandigheden.

UITRUSTING

Wandelen in Tessin betekent dat er ook hier hoogteverschillen moeten worden overwonnen. Je moet dan ook beschikken over een goede wandeluitrusting voor deze meerdaagse onderneming met goede wandelschoenen, eventueel wandelstokken. Maar ook regenjack en broek, fleecetrui, zonnecrême, zonnebril, topokaarten, routegids en kompas.

VERTREKPUNT

De wandeling begint in Pardatsch, een gehucht met vakantiewoningen in het Val Medel aan de pasweg over de Lukmanier. Vanuit het kloosterdorp Disentis kun je met de postauto tot naar Pardatsch komen, vanwaar de wandeling in zuidoostelijke richting door het Val Cristallina begint.

DUUR VAN DE TOCHT

5 of 6 dagen. Al naar gelang de behoefte kunnen de dagetappes worden ingekort en kan er onderweg extra overnacht worden.

BESTE TIJD

Vanaf mei tot in het najaar, naargelang de omstandigheden. Informeer altijd naar de omstandigheden op de route.

ROUTEBESCHRIJVING TICINO TREKKING

Pardatsch - Val Cristallina
DAG 1

Pardatsch (1559 m) - Val Cristallina - Passo Cristallina (2389 m) - Capanna Bovarina (1870 m) - Pian Curnicc (1937 m) - Capanna Dörta (1753 m)

Algemeen: 850 m stijgen. 630 m dalen. Looptijd: 6,5 tot 7 uur.

Onze 6-daagse bergwandeling begint in het in Graubünden gelegen Pardatsch, gelegen in een haarspeldbocht van het Val Medel. Bij de halte van de postbus vanuit Disentis naar de Lukmanierpas lopen we meteen het Val Cristallina in, passeren na 100 meter de gesloten slagboom, die voorkomt dat auto ook deze richting kiezen en volgen de onverharde weg die langzaam stijgend in zuidoostelijke richting loopt. Na een uurtje lopen vanuit Pardatsch voert de route naar links in het Val Uffiern en klimt dan met enkele bochten steil naar Stavel digl Uffiern. Een hutje biedt hier in noodgevallen beschutting. Het goed gemarkeerde pad brengt ons via Stavel dil Laiets, een bergmeertje, naar de Passo Cristallina (2398 m). Vanhier hebben we een goed uitzicht op de ons omringende bergen en ondermeer Piz Medel (3211 m), Piz Uffiern (3151 m) en Piz Scopi (3190 m). Naar het oosten de Piz Terri (3249 m) en Rheinwaldhorn (3402 m)

We dalen af naar de grasvlakte aan de oostkant van het Lago Retico (2372 m) en volgen de routemarkering tot waar het water uit het Lago Retico wegstroomt. Hier steken we de steenplaten over en dalen in zuidelijke richting af naar de Capanna Boverina (1870 m). Als je niet in deze hut wilt overnachten, is het aan te raden rechts af te dalen onder de Cima della Bianca door naar de alphut op Foppa di Rèdich. Van hier voert een weggetje naar Stabbio Nuovo en verder naar P.1768, waar je op de weg van Pradasca naar Cantonill uitkomt. Zo bereiken we Pian Curnicc (1937 m). De afdaling naar Anvéuda en Dötra verloopt tussen de bomen door en brengt ons naar de Capanna Dötra (1753 m) ten zuidoosten van de Pizzo di Cadreigh (2516 m). Deze hut is eigendom van SAT Sektion Lucomagno en biedt plaats aan 78 personen.

Lukmanierpas - Arvenlandschap omgeving Acquacalda
DAG 2

Capanna Dörta (1753 m) – Pian Segno (1695 m) - Passo Bareta (2278 m) – Capanna Piandios (1867 m)

Algemeen: 850 m stijgen. 630 m dalen. Looptijd: 6,5 tot 7 uur.

Als we de Capanna Dötra in westelijke richting verlaten, voert de route ons deels door moerassig, vlak terrein Croce Portera (1917 m) en komt uit op de Lukmanierpasweg bij het oude Hospiz Acquacalda (1720 m). Het landschap aan deze zuidzijde van de Lukmanierpas wordt overheerst door de typische begroeiing met oude arven. We steken de pasweg over en lopen een kort stuk zuidoostwaarts tot aan het punt waar een tamelijk steil pad naar de alphutten van Pian Segno (1695 m) afbuigt. Bij de wegwijzer “Passo Bareta” gaat het weer bergopwaarts Alp Brönich, vanwaar de klim naar de Passo Bareta (2278 m) begint. Een eenvoudige houten brug zorgt voor de oversteek van de Ri di Gana Rossa. We lopen door tot P 2051. De route loopt door prachtige natuur, over bergbeekjes, door alpenrosenvelden en alpweiden, nu eens vlak dan weer steil omhoog naar de Passo Bareta.

Bij het bereiken van de pas krijg je een panoramisch vergezicht. Zijn het bij de klim eerst nog in het oosten het massief van Piz Terri (3149 m) en Rheinwaldhorn (3402 m) en in het noorden Piz Scopi (3190 m) en Piz Medel (3210 m), eenmaal boven kom je in een typisch kalklandschap waar “Steinmännchen” de route markeren. We steken door naar Piano della Croce en dalen af naar de Alp San Martino. Op de Alp San Martino (2090 m) loopt het pad rechts voor de alphut, nog voor het kruis, naar beneden. Het pad is goed aangegeven. Verder westwaarts komen we bij de wegwijzer op de “Sentiero alto di Blenio”. Tenslotte brengt ons de goed gemarkeerde hoogteweg naar de Capanna Piandios (1867 m). De hut behoort toe aan de Sci Club Crap Ponte Valentino en kan onderdak bieden aan 50 personen.

Piz Medel (3210 m) met Glatscher da Lavaz
DAG 3

Capanna Piandios (1867 m) - Bassa di Nara (2121 m) - Aldescio (1549 m) - Singiasco (1582 m) - Sobrio (1095 m) - Bodio (321 m)

Algemeen: 300 m stijgen. 1800 m dalen. Looptijd: 7 tot 7,5 uur.

Vanuit de Capanna Piandios (1867 m) vertrekken we over de Alp Pian Laghetto (1912 m) waar we de alphutten kunnen bezoeken en bereiken via de Bassa di Nara (2121 m). De afdalingsroute naar de Alp Nara is niet overal even goed aangegeven en verloopt door moerassig terrein. Op de pas hebben we aan de rechterzijde de Piz di Nara (2231 m) en de Piz Molare (2585 m). Links van de route zien we de kabelbaan naar beneden, naar Leontica in het Val Blenio. Over de pas komen we in het Val Leventina, waar we bij P 1929 linksaf de route omlaag volgen langs de Ri Scuro. Voor we Aldescio bereiken, nemen we de “Sentiero dei Monti” naar links. Het bergpad loopt dan naar Piano Lizzone en vervolgens met rood-wit markering naar de weg Angone-Fopascia.

Bij het restaurant ten oosten van de Monte Angone (1575 m) komen we op een bospad, dat naar Suàisa loopt. Het is een goede wandelweg die ons naar Singiasco brengt en vervolgens naar beneden naar het gehucht Dèiro, dat bijna helemaal uit vakantiehuisjes bestaat. In Val Röd verlaten we het asfalt en dalen over een uitgesleten voetpad af naar de weg die ons naar Sobrio (1095 m) brengt. Sobrio is een belangrijke etappeplaats op de wandelroute “Strada Alta” die vanaf de Gotthard door het Val Leventina op de oostzijde van de Ticino richting Bellinzona voert. Naar Bodio (321 m), het eindpunt van deze etappe, is het nog stevig dalen. Het steile voetpad gaat via Parnesco, Bitanengo en het beekdal van Ri della Fontana naar Bodio (321 m).

Bodio - Kapel St.Madonna di Loreto en woonhuis met muurschilderingen van Johann Jakob Riegg (18e eeuw)
DAG 4

Bodio (321 m) - Val d’Ambra - Alp Gallina (1111 m) - Bocchetta di Rierna (2295 m) - Lavertezzo (563 m)

Algemeen: 1920 m stijgen, 1720 m dalen. Looptijd: 9,5 tot 10 uur.

De etappe van vandaag is inspannend en lang. De route voert vanuit het Val Leventina in het Val Verzasca over de Bocchetta di Rierna (2295 m). De wandeling gaat door wildromantisch gebied en laat de krachten verslindende inspanningen snel vergeten. Vanuit Bodio volgen we der weg naar Personico, waar we voor het dorpscentrum een zijstraat naar rechts inslaan. Het is een straat, die vroeger is aangelegd bij de bouw van een waterbekken in het Val d'Ambra. Deze route brengt ons verder omhoog naar de huizen van Ramlitt en vanaf Monte di Dentro daalt het pad. Bij de Rierna steken we een stevige stenen brug over en kijken in de duizelingwekkende diepte. We hebben de kolkende bergbeek met prachtige watervallen diep onder ons aan onze linkerhand.

We zijn nu in het Val Rierna. Bij de Alp Gallina houden we links aan en gaan niet richting Val Gagnone. De klim wordt steil en we verlaten de begroeiing en komen boven de boomgrens. Even opletten waar het pad verloopt. Op 1330 meter komen we weer tussen de bomen. Bij P. 1560 komen we op een plateau met terugblik op het Val d'Ambra en het Val Leventina. De route is hier gemarkeerd met “Steinmännchen”. Vanaf Cassina Nuova (2044 m) steken we door naar Stabbio di Cima en klimmen vanaf P. 2200 naar de pasovergang Bocchetta di Rierna (2295 m). Hier krijgen we naar het zuidwesten zicht op het brede Val d'Agro. We bereiken P.2182 waar we de Gana Rossa oversteken. Nu dalen we af over de Alp Lignasc naar de Alp Fümègn. Het pad brengt ons naar Agro en steken de stenen brug over. Een gemarkeerd, kronkelend pad leidt naar de Maiensäss Forno. Nu is het nog even via Cùgnera door het bos naar Lavertezzo, het einddoel van de etappe. Lavertezzo is een romantisch dorp waar een romaanse brug met twee arcades te zien is. Het rivierwater is hier helder groen en stroomt tussen afgesleten rotsen. Het is een trefpunt voor veel duikers die in de zomermaanden hier onder water gaan. We zijn in het Val Verzasca, een oorspronkelijk, romantisch dal met talrijke verlaten oude huizen. Het was vroeger berucht om zijn bergverschuivingen. Het rivierlandschap is indrukwekkend en met verrassende vormen en bizar geslepen stenen.

Het dorpsgezicht van Lavertezzo wordt beheerst door de kerk S. Maria degli Angeli naar de Barok omgebouwd. Het interieur stamt uit de 18e – 19e eeuw. In de 18e eeuw werd de kerk, die een brede trap heeft, uit de 15e eeuw. Opvallend is de Rozenkranskapel met een afbeelding van de Moeder Gods uit 1643 en het schilderij van de H. Antonius naast de ingang van Giuseppe Mattia Borgnis. Maar de grootste bezienswaardigheid van Lavertezzo is toch de stroomopwaarts gelegen Ponte dei Salti, ten onrechte vaak Ponte Romano genoemd. Deze tweebogige uit natuursteen opgetrokken brug, waarvan de de middelste steunbeer op een reusachtige granietrots in het stroombed van de Verzasca rust, stamt niet uit de Romeinse tijd, maar uit de Middeleeuwen. In 1906 werd ze door hoogwater verwoest en weer opgebouwd. Vanaf deze brug heb je een geweldig zicht op de bedding van de Verzasca met haar bizarre rotsformaties met daarboven het silhouet van de kerk, dat weerspiegelt in het diepblauwe en smaragdgroene water.

Lavertezzo - Verzasca
DAG 5

Lavertezzo (563 m) - Corippo (563 m) - Mergoscia (733 m) - Monti di Lego (1121 m) - Locarno (221 m)

Algemeen: 1920 m stijgen, 1720 m dalen. Looptijd: 9,5 tot 10 uur.

Het is de laatste etappe van onze meerdaagse Ticino Trekking. Over de Ponte dei Salti verlaten we Lavertezzo en volgen het goed begaanbare pad zuidwaarts. De route verloopt, met uitzondering van de open plekken bij Oviga di fuori en Campiòi, door prachtige beukenbossen en komt tenslotte uit in het weggetje naar Corippo, een typisch Tessiner dorpje. De huizen zijn er eenvoudig, in de regel een ruimte per verdieping. De dikke muren zijn van natuursteen en het dak is met stenen platen bedekt. Het dorps valt sinds 1975 onder monumentenzorg. Op sommige gevels zijn fresco’s met religieuze voorstellingen aangebracht. Het monumentale dorpsgezicht wordt gevormd door de kerk met klokkentoren, de school, de pastorie met het wapen van Cappellano Albrizzi (1672), een knekelhuis en gemeentehuis rondom een klein dorpsplein. Bijzonder opvallend is ook de mooie grafzerk uit 1715, die nog resteert van het in de 19e eeuw geruimde kerkhof. De oorspronkelijk Gotische kerk SS. Carpoforo e Gottardo (14e eeuw) werd in de 18e – 19e eeuw uitgebouwd. Giovanni Antonio Vanoni beschilderde het tongewelf. Rechts van het schip zijn fresco’s uit de school van Antonio da Tradate.

In het dorp is het even goed opletten naar het pad in het Val di Corippo. De weg naar Mergoscia loopt bij het kerkje het dal in. De markering op de muur wijst de weg, over het bruggetje met de wilde waterstroom van de Lavadosa. We passeren enkel oude bakovens en klimmen vervolgens omhoog naar de hutten van Liano. Hoog boven het stuwmeer van Vogorno is de route. We kiezen voor de weg die ons naar Gresina brengt en vervolgens omhoog naar Redond en Bedeglia. Van 890 meter hoogte daalt de weg naar Benitti en Mergoscia, opnieuw een typisch Tessiner bergdorp met zeer mooi gegroepeerde oude huizen. De meeste huizen zijn nu vakantiewoningen. De heerlijk gelegen parochiekerk St. Gotthard met zuilengang en toren uit 1697 bereiken we via een steile trap. Vanhier hebben we een geweldig zicht op de Pizzo Vogorno, het stuwmeer van Vogorno en het in het zuiden gelegen Lago Maggiore.

Mergoscia - Zicht op stuwmeer Vogorno en Lago Maggiore
Vanhier gaat het weer naar beneden naar Corte del Baffa. We kiezen voor de route naar Contra. Deze is steil maar mooi. Bij het gehucht Trovero vinden we een oud waterbekken. Vanuit Contra rest ons nog het laatste stuk naar Brione naar beneden en vervolgens is Locarno het einddoel van onze meerdaagse Ticino Trekking.

Locarno (197 m) met zijn 15.000 inwoners is een oude stad aan het begin van de Maggiadelta en de bekoorlijke baai van het Lago Maggiore. De naam is afgeleid van de Keltische naam van het Maggia, Leukara. In de middeleeuwen was Locarno een twistappel tussen Milaan en Como. De aartsbisschoppen van Milaan benoemden het hun toegedane feodale geslacht der Da Besozzo’s tot 'capitanei' van Locarno, die er een adellijke republiek van maakten. De Milanese hertogen bouwden hier een reusachtige burcht die door de “Eidgenossen” werd veroverd en tot op het huidige castello na gesloopt werd. Door de overstromingen van de Buzza di Biasca na 1512 en de verdrijving van het meest actieve deel van de bevolking verloor Locarno zijn economische betekenis.

Nu is het belangrijk als toeristische regio, vooral na de vredesconferentie van 1925. Toeristisch interessant is het imposant Castello Visconti met mooie binnenplaats en bogenggallerij en een fresco uit de renaissance in het trappenhuis. Er zijn musea met stukken uit de klassieke oudheid en met moderne kunst. Waardevolle stukken uit de vroege renaissance vinden we in het koor van de voormalige kerk van St. Maria in Selva (nu kerkhofkapel). De kerk van San Vittore in Muralto met voortreffelijk ruiterreliëf aan de toren en uitstekende Romaanse kapitelen in de crypte. Ook beroemd is de bedevaartskerk Madonna del Sasso (1480) met interessante beeldhouwwerken, schilderijen en museum van de 'Casa del Padre'.

OVERNACHTINGSMOGELIJKHEDEN:

Capanna Boverina (1870 m)
UTOE Sektion Bellinzona
50 plaatsen
Telefoon: +41 91 8721529
Huttenwaard: +41 91 6482940

Capanna Dötra (1748 m)
SAT Sektion Lucomagno
78 plaatsen
Telefoon: +41 91 8721129
Huttenwaard: +41 91 8722143

Capanna Acquacalda (1750 m)
Centro Ecologico Uomo Natura
40 plaatsen
Telefoon: +41 91 8722610
Huttenwaard: +41 91 8722610

Capanna Piandios (1867 m)
Sci Club Crap Ponto Valentino
50 plaatsen
Telefoon: +41 76 4000301
Huttenwaard: +41 76 4000301 		Capanna Mont di Lego (1150 m)
Parrocchia di Mergoscia
10 plaatsen
Telefoon: +41 76 91 7454171
Huttenwaard: +41 79 7668442

Hotels Sobrio

Hotels Bodio

Hotels Lavertezzo

Hotels Mergoscia

Hotels Locarno









KAARTEN:
- LKS 1:50.000 Blatt 256 Disentis
- LKS 1:50.000 Blatt 266 Val Leventina
- LKS 1:50.000 Blatt 266 Val Verzasca
- LKS 1:50.000 Blatt 5007 Locarno - Lugano

Prijs ca € 11,50. Uitstekende kaarten, geen opdruk wandelroutes.

- LKS 1:50.000 Blatt 256T Disentis
- LKS 1:50.000 Blatt 266T Val Leventina
- LKS 1:50.000 Blatt 266T Val Verzasca

Prijs ca €18,00 T-Serie LKS met ingetekende routes.

- LKS 1:25.000 Blatt 1232 Oberalppass
- LKS 1:25.000 Blatt 1233 Greina
- LKS 1:25.000 Blatt 1252 Ambri-Piotta
- LKS 1:25.000 Blatt 1253 Olivone
- LKS 1:25.000 Blatt 1273 Biasca
- LKS 1:25.000 Blatt 1292 Maggia
- LKS 1:25.000 Blatt 1293 Osogna
- LKS 1:25.000 Blatt 1312 Locarno
- LKS 1:25.000 Blatt 1313 Bellinzona

Prijs ca € 11,50. Uitstekende kaarten, geen opdruk wandelroutes.

GIDSEN EN LITERATUUR

- Alpinwandern Graubünden - Weitwandern in 65 Etappen, Peter Donatsch und Paul Meinherz, SAC Verlag, SFR. 48,00
- Alpinwandern Tessin - Einsame Touren südlich des Gotthards, M. Volken, R. Kundert, T. Valsesia, SAC Verlag, SFR. 44.00
- Gipfelziele im Tessin - 66 Touren zwischen Gotthard und Chiasso, Daniel Anker, Rotpunktverlag Zürich, SFR. 27,00
- SAC-Clubführer Bündner Alpen 2 - Vom Lukmanier zum Domleschg, Manfred Hunziker, SAC Verlag, SFR. 48,00
- SAC-Clubführer Tessiner Alpen 2 - Von der Cristallina zum Sassariente, Giuseppe Brenna, SAC Verlag, SFR. 46,00
- SAC-Clubführer Tessiner Alpen 3, Von der Piora zum Pizzo di Claro, Giuseppe Brenna, SAC Verlag, SFR. 48,00
- ANWB Goud Graubunden Tessin, € 16,95

Lange Afstand Wandelvereniging "VIA-VIA".
Gegenereerd op 01-06-2004 door C.P.J. Aerssens