GRENSLANDPAD - LAW11
Traject Terneuzen - Isabellakanaal - Leopoldkanaal - Krabbe - Bentille 23 KM

© L.A.W.V.VIA-VIA
Isabellasluis - Vuilvang van het Isabellagemaal
Vertrekpunt
Afstand
Korte karakteristiek






 Terneuzen
Ongeveer 23 km.
Dit traject voert ons door de grensstreek van Zeeuws Vlaanderen met België, dat door de natuurlijke grens van de Westerschelde meer op België georiënteerd is. We wandelen vanaf het industrieterrein van Terneuzen langs de restanten van oude zeearmen zoals de Braakman, waar recent herinrichting en natuurcompensatieprojecten worden uitgevoerd. Langs het Isabellakanaal gaat het richting België waar we langs het Leopoldkanaal westwaarts wandelen. Door oude en jonge polders met rechte en kromme dijken lopen we naar Bentille.

ROUTEBESCHRIJVING

Vertrekpunt voor deze dagwandeling is Poort Ill van het DOW-complex aan de Herbert H. Dowweg. In 1962 besluit het chemieconcern Dow deze inmiddels immense fabriek te bouwen op een plek in de Nieuw-Neuzenpolder bij Terneuzen. Die beslissing is onder meer gebaseerd op de directe ligging aan het diepe vaarwater van de Westerschelde, de aanwezige ruimte en de potentiële arbeidskrachten die in het gebied aanwezig zijn. Het blijkt een gunstige beslissing voor een regio waar de werkgelegenheid, ten gevolge van de teruglopende vraag naar mensen in de agrarische sector, onder druk staat. Nu vinden hier rond de 2000 mensen werk. We vertrekken vanaf Poort III en gaan westwaarts het verharde fietspad op. Zo komen we meteen aan de noordzijde van de Braakmankreek en volgen de markering naar links en lopen met de klok mee tot we op de Savoyaardsweg uitkomen. Hier wordt ons duidelijk dat de oorspronkelijke route na ongeveer 1,5 kilometer voorbij de kreek linksaf het bos in niet doorgaat. We zijn gedwongen het asfalt van de Savoyaardsweg, die wordt afgesloten voor verkeer door een stevig hek, te blijven volgen tot aan de T-splitsing met de Braakmanweg. Bij de wegwijzer gaan we naar links.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Terneuzen - Poort III DOW Chemical aan de Hertbert H. Dowweg
De route van het Grenslandpad gaat hier door de Braakmanpolder Noord en duidelijk wordt dat door de recente herinrichting het gebied van de Braakmanpolder Noord een heel ander aanzien heeft gekregen. Om de voormalige akkers om te vormen tot een gevarieerd bos- en natuurgebied zijn verschillende inrichtingsmaatregelen uitgevoerd. Op laaggelegen plaatsen is de toplaag van de bodem afgegraven om vochtige situaties te creëren, een nieuwe kreek is aangelegd. Onder het aangelegde bos is de grond plaatselijk opgehoogd, waardoor meer reliëf is ontstaan en doordat sloten en drainage zijn gedempt en verwijderd is het waterpeil verhoogd. Er is een grootschalige eenheid ontstaan van dichte boskernen met een brede bosrand, droge en vochtige graslanden, rietmoerassen en open water. Door verschillen in hoogteligging, bodemsoorten en vochtgehalte is in het gebied een grote variatie aan leefgebieden aanwezig, met een aanzienlijke soortenrijkdom.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Terneuzen - Noordzijde van de Braakmankreek
Het Grenslandpad blijft de Braakmanweg volgen en noopt ons opnieuw over een hek te klimmen dat de asfaltweg afsluit voor de eerste boerderij op onze wandeling. Dit alles bekent dat we tot nu toe geen zicht hebben op de Braakmankreek en keurig door een polderlandschap wandelen, dat weer volop in ontwikkeling is. Toch is de Braakmanpolder de jongste Zeeuws Vlaamse polder. Al voor WOII plannen zijn voor afdamming van de Braakman maar dat gebeurt pas in 1952. Door het aanleggen van een zeedijk van ca. 2,7 km wordt 28 km oude zeedijken vervangen. Voor het sluiten van de zeearm worden caissons gebruikt. Door deze afdamming wordt zeer waarschijnlijk voorkomen dat bij de watersnoodramp van 1 februari 1953 vele polders langs de voormalige Braakman overstromen. Landaanwinning staat bij de bedijking echter voorop. Een groot deel van de polder is echter ook bestemd voor recreatief gebruik. Staatsbosbeheer plant na de afdamming in 1952 op acht locaties in de Braakmanpolder naald- en Ioofbossen. Er zijn ook open gedeelten met grasland en water. De nog zichtbare hoogteverschillen duiden op de vroegere kreken en geulen. Met name de westgeul is interessant met fraaie overgangen van zout naar zoet en planten als parnassia, moeraswespenorchis en duizendguldenkruid. In de winter grazen er veel ganzen. Actueel is de discussie om grote delen van de Braakmanpolder aan de landbouw te onttrekken en weer onder invloed van het zoute getijdenwater te brengen in het kader van natuurcompensatie vanwege de verdieping van de vaargeul van de Westerschelde.

De Braakmanweg vervolgend hebben we naar links zicht op de uitloper van de Braakmankreek met Recreatiecentrum de Braakman, dat in 1961 in gebruik genomen is. Zo komen we aan de drukke verkeersweg: de Middenweg, de N61 van Terneuzen naar Biervliet en steken over de Spanjaardsweg in. Het gaat langs Spanjaardshof en na 500 meter bij een fietswegwijzer linksaf richting Philippine. Direct daarna rechtdoor een onverhard pad het bos in en rechtdoor lopen. Aan het einde rechtsaf en even verder linksaf. Zo komen we weer op het verhard fietspad, dat nu via een houten brug het Isabellakanaal oversteekt. Bij de zuidelijke Braakmanbossen aangekomen verlaten we het fietspad en volgen de markering naar rechts door het bos tot we opnieuw op het fietspad stuiten. Op het verhard fietspad gaan we rechtsaf en volgen meteen een graspad rechtdoor tussen weilanden naar het volgende bos. Vervolgens 1,5 km rechtdoor langs het Isabellakanaal zuidwaarts lopen tot we aan een aquaduct komen. Over dit aquaduct komen we aan de andere oever en volgen de route zo’n 1 kilometer tussen het kanaal en de afvoergoot van extra water naar de Dijckmeesterweg.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Algonguin Regiment, infanterieregiment 4e Canadese Pantserdivisie
Hier aan de drukke Dijckmeesterweg, de N680, zien we over de brug een natuurstenen bevrijdingsmonument op een voetstuk van baksteen, opgericht 50 jaar na de bevrijding ter herinnering aan de Slag bij de Isabellasluis, waar hier op 21 en 22 september 1944 een zware strijd is geleverd door militairen van het Algonquin Regiment, een infanterieregiment van de 4e Canadese Pantserdivisie bij de Slag om de Schelde in de Breskens Pocket. Nadat Philippine op 21 september 1944 door hen is bevrijd, wordt van 22 september voorafgaand aan de hoofdaanval bij het Leopoldkanaal door het Algonquin Regiment een schijnaanval uitgevoerd bij de Isabellasluis, de doorgang tussen de Braakman en het uiteinde van het Leopoldkanaal. Het moet de Duitsers het gevoel geven dat daar de hoofdaanval plaatsvindt. Maar het Algonquin Regiment stuit op hardnekkige tegenstand en loopt vast. Pas op 15 oktober wordt hier bij de Isabellapolder contact gemaakt met de 8e Canadese Infanterie Brigade wordt opgetrokken richting Breskens.

Als we de Dijckmeesterweg, de N680, zijn overgestoken leidt de route ons naar Isabellahaven, dat met het Isabellakanaal precies op de landsgrens tussen Grenspaal 322 en Grenspaal 323 liggen. Isabellahaven wordt in 1920 aangelegd ter vervanging van de oostelijk gelegen haven van Boekhoutte die vrijwel dichtgeslibd is. De haven is vroeger van belang voor de afvoer van landbouwproducten per schip en als thuishaven voor de vissersschepen uit Boekhoute. Op de grens ontstaat dit kleine gehucht Isabellahaven. Tevens wordt dan ook het Isabellakanaal gegraven en tegen dichtslibbing behoed door een 1200 meter lange leidam die uitmondt in het Pottegat, een geul in de toenmalige Braakman. Bij de uiteindelijke afdamming van de Braakman in 1952 vervalt de havenfunctie en is het kanaal alleen nog van belang voor de afwatering van de aangrenzende polders. Nu wijst niets er meer op dat voor 1920 hier een open verbinding is geweest met de Westerschelde en de Noordzee! Het Isabellagemaal uit 1987 dat we passeren zorgt nu voor een juiste afwatering.

Ook is al lang vergeten dat hier een opmerkelijk grensincident heeft plaats gevonden. Als België in 1830 in opstand komt en zich wil afscheiden van het Koninkrijk der Nederlanden krijgt de oude grens van 1548 plots weer betekenis en ontstaan schermutselingen, zoals de 10-daagse Veldtocht, waarbij het niet ontbreekt aan vaderlandsliefde en heldenmoed. Op19 maart 1831 bewaakt een Nederlandse kanonneerboot de Braakman om te beletten dat van spionage verdachte vissers van het Belgische Boekhoute uitvaren. Als toch enkele vissersscheepjes zich buiten de haven van Isabellasluis wagen, wordt er vanaf de kanonneerboot een sloep op afgestuurd, die echter aan de grond loopt. De bemanning verlaat haar in de veronderstelling dat geen gevaar te duchten is. Bij de opkomende vloed echter komt de sloep vlot en drijft in de richting van het door de Belgen bezette fort. Vrijwilligers worden gevraagd om de Nederlandse vlag van de sloep te redden. Daarop komt de matroos 2de klasse Jacob Hobein (1810-1888) naar voren. Ondanks zwaar geweervuur lukt het hem, na een half uur zwemmen en duiken, zich van de vlag meester te maken en hem veilig terug te bezorgen op de kanonneerboot. Men is zeer verguld met deze actie en Jacob Hobein wordt bevorderd en krijgt de militaire Willemsorde. In Vlissingen staat nog altijd zijn opvallende grafmonument, versierd met een erekruis, kroon, lauwerkrans en een sloep, waarover de vlag is gedrapeerd.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Op pad langs het Leopoldkanaal
Nadat we de weg zijn overgestoken, passeren we het Isabellagemaal en blijven we langs het kanaal lopen om aan het eind van het Isabellakanaal met een bocht naar rechts de onverharde weg te nemen. Hier mondt het Isabellakanaal uit in het Leopoldkanaal. Vanaf hier zal het Grenslandpad meer dan 15 kilometer de loop van dit afwateringskanaal volgen! Dit 46 kilometer lange Leopoldkanaal is ooit noodgedwongen aangelegd om de polders ten noorden van Assenede bij Antwerpen te kunnen afwateren. Gebeurde dit ooit naar de Westerschelde, bij het uitroepen van de Belgische onafhankelijkheid en de afscheiding van Nederland, sluiten de Nederlanders deze afwateringsmogelijkheid af. Hierdoor worden de polders aan de Belgische kant vochtig. De oplossing wordt gezocht in de vorm van een kanaal dat van Heist tot Zelzate moet lopen en dus tegelijkertijd een extra verbinding kan vormen tussen de Noordzee en het kanaal Gent-Terneuzen. Een grote voorvechter van het kanaal is kanunnik Jozef Andries, volksvertegenwoordiger in het Nationaal Congres en pastoor van het Belgische Middelburg. Het graven van het kanaal gebeurt in de periode 1843 - 1854 maar gebeurt niet volgens het oorspronkelijke plan. Het Leopoldkanaal mondt niet uit in het kanaal Gent-Terneuzen maar stopt plotseling ergens op het grondgebied van Boekhoute. Door een nieuw akkoord tussen België en Nederland wordt het in 1920 door het nieuw gegraven Isabellakanaal met de Braakman en zo met de Schelde verbonden tot de Braakman in 1952 afgedamd en grotendeels ingepolderd wordt. De afwateringsfunctie blijft behouden. Tegenwoordig is er een stuw te Sint Laureins, die er voor zorgt dat de afwatering van het westelijk deel via Zeebrugge naar de Noordzee en van het oostelijk deel via de Braakman naar de Westerschelde gebeurt.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Leopoldkanaal - Routemarkering Grenslandpad en GR5A
Langs het Leopoldkanaal wandelen we voorbij de Notelaarbrug en komen over een redelijk begaanbaar karrenspoor bij de volgende brug op een betonweg, de Kruisstraat die overgaat in de Kerkenhofstede. Hier voegt zich de Belgische GR5A van links over de baileybrug bij de route van het Grenslandpad. Rechts in de Laureinepolder zien we een oude boerderij, de Kerkenhofstede, vermoedelijk gebouwd in de onmiddellijke omgeving van het voormalige klooster Onze Lieve Vrouw ter Woestijn van de orde der Wilhelmieten in Watervliet, waarvan de oorsprong teruggaat tot de 14e eeuw, ten tijde van Gravin Margaretha van Constantinopel, en verwoest door de watersnood van 1377. Van de oude hoevegebouwen is enkel de kern van het boerenhuis behouden. De huidige woning telt vijf traveeën onder een zadeldak met twee recentere dakkapellen en een verankerde geschilderde voorgevel op gepikte plint met aangepaste rechthoekige muuropeningen. Nog steeds leidt d e route ons over een graspad langs het Leopoldkanaal naar weer een brug: de Stenenschuurbrug. Voor ons opnieuw een boerderij: Hoeve Steeneschuur, een oude hoeve of “uuthof” van het eerder genoemde klooster Onze Lieve Vrouw ter Woestijn van de orde der Wilhelmieten. De huidige hoevegebouwen dateren van de wederopbouw na de vernieling bij de beschieting van 1944. De kleine boerenarbeidershuisjes ten zuiden van het kanaal dateren hoofdzakelijk uit het einde van de 19de eeuw en uit de 20ste eeuw.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Leopoldkanaal - Belgische dikbilrunderen
Links over de Stenenschuurbrug en dan verloopt de route naar rechts nog steeds het Leopoldkanaal volgend, nu op de linkeroever. Op het graspad passeren we na 1,5 kilometer een de volgende brug aan de Christoffelpolder. Hier begint een bomenrij aan beide zijden van het kanaal, dat ook wat breder oogt. Na ongeveer 1 kilometer verlaten we het kanaal en wandelen naar links over het beton van de Braamdijk. Op een viersprong rechtsaf. De route voert hier langs een oud wiel, dat bekend is als de Bodemloze put. Dit wiel is een plas die is ontstaan bij een dijkdoorbraak. Als bij overstromingen zich grote hoeveelheden water door een gat in de dijk persen, ontstaat er een diepe kolk, waar de dijk na de stormvloed met een boog omheen gelegd wordt. Op het diepste punt van deze Bodemloze Put staat acht meter water, maar peilstokken zinken steeds dieper in het zachte slib. De legende wil dat in lang vervlogen tijden de kerk van het oude Watervliet hier is verzonken en wanneer op kerstnacht om 12 uur een steen in het water wordt gegooid, hoor je de klokken nog luiden. Jammer genoeg is dit natuurverschijnsel niet zichtbaar vanaf de weg. We vervolgen onze route en op de kruising van de drukke N456, de Ketterijbaan, kiezen we ervoor rechtdoor het asfalt van Krabbendijk te volgen. Opvallend zijn hier de Belgische dikbillen in het landschap.

© L.A.W.V.VIA-VIA

We wandelen over de Krabbendijk en kiezen ervoor richting Bentille te gaan. Daarvoor negeren we de afslag naar rechts, die ons terugleidt naar het Leopoldkanaal. Op de T-splitsing met de Cocquytpolderdijk houden we de Krabbendijk naar rechts aan door het buurtschap Krabbe om dan even verderop de Riethul niet te nemen, maar linksaf de Krabbendijk te volgen tot in de bebouwde kom van Bentille. Ooit is hier alleen maar een wat hoger gelegen zandheuvel geweest en er komt bewoning doordat mensen uit de buurt hier naar hier vluchten om te ontsnappen aan het aanzwellende water dat bij overstromingen hun huizen en stallen vernietigt. Eerst bouwen de vluchtelingen er een kapel en in 1785 komt de St. Eligiuskerk ervoor in de plaats. Binnen is er een 18e eeuwse preekstoel en een 17e eeuws zijaltaar van Onze Lieve Vrouw. Voor de kerk staat het Reynaertmonument, een beeld uit het 14e eeuwse dierenepos. Aangekomen op de St. Jansstraat gaan we naar rechts en bereiken de B&B De Zwamhoeve voor de overnachting, het eindpunt van deze dagwandeling.

Aansluitend traject
 Bentille - Leopoldkanaal - Eede - Middelburg(B) - Sluis 31 KM

Deze wandeling is met de grootst mogelijke zorg samengesteld. Maar ten aanzien van wijzigingen of onvolledigheden in de tekst kan geen aansprakelijkheid worden aanvaard.

Charles Aerssens

KAARTEN

- TopoKaart 1:25 000, 67A Oostburg
- TopoKaart 1:25 000, 67B IJzendijke
- TopoKaart 1:25 000, 67E Terneuzen
- TopoKaart 1:25 000, 67G Sas van Gent

GIDSEN:

- Wandelgids Grenslandpad - LAW11, Wandelen tussen het Zwin en de Maas, ISBN 9071068-62-5, € 18,10



Lange Afstand Wandelvereniging "VIA-VIA".
Gegenereerd op 07-09-2008 door C.P.J. Aerssens