GUSTAVE COURBET (1819-1877)
Deze Franse schilder is geboren op 10 juni 1819 te Ornans als zoon van een wijnboer. In 1840 gaat hij naar Parijs om rechten te studeren, bedenkt zich en wil een meesterwerk in het Louvre kopiëren. Als schilder staat Gustave Courbet aan de wieg van de Franse realistische kunststroming, die als een voorloper van het impressionisme wordt gezien. Zijn invloed op de Franse schilderkunst van de negentiende eeuw is groot. Het vernieuwende aan zijn werk is het realisme. Hij kiest bij voorkeur onderwerpen die geen enkele status hebben en voert deze dan uit op een formaat dat tot dan alleen maar gebruikt wordt voor verheven historiestukken of religieuze onderwerpen. Daarbij heeft hij ook nog een heel directe stijl van schilderen waarbij de verf dik opgebracht wordt. Hij wil gewone plaatsen en mensen zo getrouw mogelijk weergeven, in weerwil van heel wat critici. Daarbij maakte hij de werkelijkheid niet mooier dan ze is, zoals velen van zijn tijdgenoten. De kunstcritici en het publiek willen mooie schilderijen zien die het leven beter voorstellen dan het is. Dit leidt voortdurend tot schandalen in het Franse culturele leven.
Gustave Courbet - L'Enterrement à Ornans (1850), Musée d'Orsay, Paris
In 1844 wordt zijn zelfportret, “Courbet met zwarte hond”, geaccepteerd door de invloedrijke Parijse salon. Maar als door de jury van de Parijse salon van 1855 “De begrafenis te Ornans” en “Het atelier van de schilder” worden afgewezen, trekt Courbet de elf schilderijen die wel geaccepteerd worden terug en richt zijn eigen tentoonstellingstent op. Het zogenaamde 'realistisch manifest' is in feite de inleiding van de catalogus bij deze tentoonstelling. Reden genoeg in die tijd om hem te verdenken van revolutionaire of zelfs anarchistische activiteiten.
Gustave Courbet - L'Atelier du peintre (1855), Musée d'Orsay, Paris
Hij schildert taferelen uit het dagelijks leven en gevarieerde landschappen. Het zijn de schrijvers en kunstcritici Balzac en Champfleury die dit realisme van Gustave Courbet direct in verband brengen met de Nederlandse schilderkunst van de Hollandse meesters uit de Gouden Eeuw. Frans Hals is een van de schilders, die Gustave Courbet zeer bewondert en die hij bij andere negentiende eeuwse schilders introduceert. Hij bezoekt in 1846 Nederland op uitnodiging van de Nederlandse kunsthandelaar H.J. van Wisselingh, die hij in Parijs heeft leren kennen en exposeert via de bemiddeling van H.J. van Wisselingh, die tot de eerste klanten van Courbet behoort, zelfs twee werken op de Tentoonstelling voor Levende meesters in Nederland in 1846. Hoewel Gustave Courbet slechts twee weken in Holland verblijft, zijn deze werken van groot belang voor zijn loopbaan als schilder en vormt een aantal jaren na 1846 diens zogenaamde “Hollandse periode”. Toch is deze periode en het bezoek van Gustave Courbet in Nederland, alsmede zijn contacten met H.J. van Wisselingh onderbelicht gebleven. Geen lovende reacties van de toenmalige Nederlandse kunstcritici op de in 1846 tentoongestelde werken en ook de invloed die de werken van Courbet hebben gehad op latere Hollandse schilders uit de negentiende eeuw, waaronder de meesters van de Haagse School laten zich gissen.
Gustave Courbet - Les Casseurs de pierres (1849), oorspronkelijk Dresden, verloren gegaan,
Het totale oeuvre van Gustave Courbet bestaat naast voorstellingen uit het dagelijks leven en vele landschappen, ook uit een groot aantal portretten en naakten. Hoewel hij vaak in Parijs woont en veel reist (bijvoorbeeld naar de Normandische kust), keert hij elk jaar terug naar zijn geboortestreek Ornans. Boeren, arbeiders en bewoners in hun dagelijkse bezigheid zijn voor hem een bron van inspiratie met bekende grote, soms gigantische werken als “De begrafenis te Ornans”, “Het Atelier van de schilder” of “De steenhouwers”. Jagen is zijn lust en zo schildert hij graag bloedende herten, vossen in een klem, maar ook bronnen van riviertjes zoals de Source de la Loue.
Gustave Courbet - La falaise d'Etretat après l'orage (1869), Musée d'Orsay, Paris
Maar het meest geruchtmakende werk van Gustave Courbet is wel het merkwaardige en zeer gewaagde “L'Origine du monde”. Dit alles overdonderende naakt maakt Gustave Courbet in 1866 voor de Turkse diplomaat Khalil Bey, die als eerste eigenaar en opdrachtgever, het schilderij achter een gordijn verbergt, dat slechts bij hoge uitzondering wordt weggeschoven. Pas in 1995 wordt dit “L'Origine du monde” aangekocht door het Parijse Musée d'Orsay en voor het eerst aan het publiek getoond. Tot op de dag van vandaag zijn bezoekers van het museum geschokt als ze het schilderij ontdekken tussen het oeuvre van Courbet.
Gustave Courbet - L'Origine du monde (1866), Musée d'Orsay, Paris
In 1871 is Gustave Courbet, als lid van de Parijse Commune, betrokken bij het omverhalen van de overwinningszuil van Napoleon op het Place Vendôme. Hij wordt gevangen genomen, gestraft met een paar jaar gevangenis, alsmede boetes tot het betalen van de reconstructie en feitelijke verbanning. In 1873 vluchtte hij naar La Tour-de-Peilz in Zwitserland om zich te bezinnen en waar hij verder werkt aan zijn schilderscarrière. Hij sterft er op 31 december 1877 en wordt begraven in zijn geliefde Ornans, waar zijn graf nog steeds te vinden is op het plaatselijke kerkhof.
Lange Afstand Wandelvereniging "VIA-VIA".
Gewijzigd op 14-06-2007 door C.P.J. Aerssens