STAARTSE DUINEN ROUTE
Omgeving Huijbergen - Hoogerheide 24 km

© L.A.W.V.VIA-VIA
Huijbergen - Staartse Duinen
Vertrekpunt
Afstand
Korte karakteristiek







 Centrum Huijbergen, kruispunt Dorpstraat, Hollandseweg, Staartsestraat
Ongeveer 24 km.
De rondwandeling voert ons door het gebied ten zuiden van Huijbergen door het natuurgebied de Staartse Duinen en over de Staartse Heide, grotendeels eigendom van Staatsbosbeheer. Het maakt deel uit van het grensoverschrijdende natuurpark De Zoom-Kalmthoutse Heide, 3750 hectare groot. We wandelen tussen het Groote Meer en Kleine Meer door, die beide niet toegankelijk zijn. Ten oosten van Hoogerheide leidt de route ons over het verassende Landgoed Kortenhoeff, dat ingeklemd ligt tussen enkele doorgaande wegen. Langs Vliegbasis Woensdrecht keren we door open landbouwgebied terug naar Huijbergen.

ROUTEBESCHRIJVING

We starten deze rondwandeling in het centrum van Huijbergen op de kruising van de Hollandseweg met de Dorpstraat en Staartsestraat. Van het dorp Huijbergen is sinds 1263 officieel sprake als nederzetting, die ‘Huybergen’ wordt genoemd. Reeds lang voor die tijd staat deze streek ten zuidwesten van Breda als Huybergen te boek. Een naam die mogelijk afgeleid is van het Germaanse woord “hoi”, dat “waterig gebied” betekent en dat wordt bewoond door schapenhouders. Ook huizen er rovers en plunderaars, die zich in de moerassen en bossen van Huijbergen schuil houden. In 1263 besluit de heer van Breda, Hendrik IV, het westelijk gebied in leen te geven aan Willem Heusche Bollaert met de opdracht het grotendeels nog onontgonnen gebied te cultiveren en zodoende de rovers te verjagen. Het oostelijk deel valt onder de abt van de Norbertijnenabdij van Tongerloo. In de loop der eeuwen heeft deze tweedeling tot vele grensconflicten geleid.

Mede oorzaak van die grensconflicten is de schenking van de heer van Breda, Hendrik IV, in 1278 aan de contemplatieve monnikenorde van de Wilhelmieten van het klooster Bazeldonk in ’s-Hertogenbosch met als doel het in cultuur brengen van woeste gronden van de Zuidwesthoek. In 1277 stichten de monniken een klooster en krijgen zij ook de rechten op het gebied van belastingen, bestuur en rechtspraak. Dit tot ongenoegen van de Norbertijnenabdij van Tongerloo. Zeker als de Wilhelmieten in 1349 illegaal een hoeve bouwen op het grondgebied van de Abdij van Tongerloo, die de aangrenzende gebieden van Essen en Kalmthout in bezit hebben. Wat nu nog rest van het klooster is het poortgebouw (1674) dat de toegang geeft tot de achterliggende gebouwen van het voormalige Wilhelmietenklooster. Verwoest in de Tweede Wereldoorlog is het gebouw in 1970 gerestaureerd en nu in gebruik als Wilhelmietenmuseum met een bijzondere collectie iconen en bidprentjes.

We lopen naar links door de Staartsestraat en zien aan onze rechterzijde nog de restanten van de gebouwen van Ste. Marie, eens het onderwijsbolwerk van de ‘Broeders van Huijbergen’. Als in 1847 de laatste der Wilhelmieten, die eeuwenlang het leven in Huijbergen beheersen op het gebied van godsdienst en onderwijs en zorgen voor veel welvaart, hun klooster verlaten, worden door toedoen van Mgr. Johannes van Hooydonk alle rechten overgegeven aan de kloosterorde der ‘Christelijke Broeders van de Onbevlekte Ontvangenis van de Allerheiligste Maagd en Moeder Gods Maria’, in de volksmond de ‘Broeders van Huijbergen’ genoemd. In eerste instantie starten zij met een weeshuis in het voormalige klooster. Later groeit dit uit tot de alom bekende kostschool, gecombineerd met een onderwijsinstituut, genaamd Ste. Marie. In de jaren 1970-1980 wordt het onderwijsinstituut gesloten, wat tot gevolg heeft dat delen nu zijn gesloopt of een aangepaste plek hebben gekregen in een moderne woonwijk waardoor de sfeer van het voormalige klooster Ste. Marie is behouden. Er hangt een serene rust en vanaf elke hoek in de wijk is de voormalige kloostertoren, die in tact is gebleven, zichtbaar. Op de hoek van het perceel staat in het bijbehorende bos het beeld dat gewijd is aan Theresia van Lisieux (1873-1897), één van de vele markante overblijfselen van de kloosterbroeders van Huijbergen. Dit beeld is na een grondige restauratie in 2001.door de Stichting Vraag en Aanbod terug geplaatst.


Routemarkering Grenspark De Zoom - Kalmthoutse Heide
Verderop in de Staartsestraat vinden we de Staartse Hoeve, een prachtig gerestaureerde boerderij, die in de gevelankers het jaartal 1635 draagt. Het is de enige Wilhelmietenboerderij die nog in de originele staat verkeert. De Staartse Hoeve is niet opengesteld voor publiek. Met de bocht naar rechts lopen we de bebouwing van Huijbergen uit en voorbij Manege “De Wolf” laten de Bakkerstraat rechts liggen. We lopen door tot aan de bosrand, waar we naar links gaan. We zijn hier aan de oostzijde van het natuurgebied de Staartse Duinen, grotendeels eigendom van Staatsbosbeheer en deel van het grensoverschrijdende natuurpark De Zoom-Kalmthoutse Heide, 3750 hectare groot. We vervolgen de route in zuidoostelijke richting en lopen hier op de Nederlands-Belgische grens. Links van ons ligt die Kalmthoutse Heide. Dit natuurgebied wordt beheerd door het Vlaams Gewest, de gemeente Kalmthout, Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en diverse particulieren. Het bekendste gedeelte ligt in België en het Nederlandse deel strekt zich uit vanaf de grens tot aan de dorpen Huijbergen en Putte. Verschillende gemarkeerde routen lopen door dit gebied, herkenbaar aan de gekleurde dierenafbeeldingen. Wij volgen de geel-witte routemarkeringen, die we naar rechts volgen.

Het is opletten, want de wandeling slingert nu noordwestwaarts door de bossen van de Staartse Duinen tot we aan het open weidegebied komen met zicht op het buurtschap Zuidhoef tegen de bebouwing van Huijbergen aan. Hier lopen we naar links langs de prikkeldraad om na een paar honderd meter opnieuw linksaf het bos in te lopen. We komen nu in het hart van de Staartse Duinen, een geaccidenteerd terrein met naaldbossen en eikenstruweel. In het centrum ligt een heideveld met opslag van berk en eik en enkele zandduinen. Op de kaart staat dit gebied vermeld als Staartse heide, vier verspreid liggende naaldbospercelen en droge heiderestanten, die naar het zuiden aansluit op het natuurgebied Groote Meer. De brede zandweg naar rechts langs de afrastering geeft aan dat dit gebied niet toegankelijk is, zo ook het verderop gelegen Kleine Meer. We lopen door en komen aan de Putse Weg, de doorgaande weg van Hoogerheide naar Putte, en steken over. Door het bos bereiken we de volgende asfaltweg, de Onze Lieve Vrouw ter Duinen Laan. Ook hier oversteken en de geel-witte markering volgen tot het tweede bospad naar rechts. Als we de 4-sprong bereiken steken we schuin over en komen even verderop aan de asfaltweg bij de Volksabdij Onze Lieve Vrouw ter Duinen.


Volksabdij "Onze Lieve Vrouw ter Duinen" - Kunstwerk van Omer Giellet
De Volksabdij is in 1936 opgericht op initiatief van de Ossendrechtse kapelaan Floor van Putte. Hij zet tijdens de economische wereldcrisis van die jaren een jeugdwerkkamp voor werkeloze jongeren uit de omgeving op. De bouwwerkzaamheden vinden plaats tussen 1936 en 1941. Er wordt gekozen voor de naam Volksabdij, een centrum waar plaats is voor velen. De stichter Kapelaan van Putte plaatst de Volksabdij vervolgens onder bescherming van Maria. Aangezien de Volksabdij is gelegen in een zacht glooiend bosgebied dat "ter Duinen" heette, werd de naam: Volksabdij Onze Lieve Vrouw ter Duinen. Tijdens de WOII doet de Volksabdij dienst als noodziekenhuis. De Broeders van Huijbergen vinden er onderdak nadat de Duitse bezetter hun klooster vordert en blijven er werkzaam tot december 2001. Na de oorlog werd de Volksabdij een opvangcentrum voor NSB-kinderen, er een technische opleiding krijgen. Zo ontstaat de latere L.T.S. “Onze Lieve Vrouw ter Duinen". Deze L.T.S. is in 1995 opgegaan in het Mollercollege Zuidwesthoek. Om de klassen vol te krijgen worden er ook interne leerlingen aangenomen en komt er een internaat. Na de opheffing van het internaat in 1982 komt er een bezinningscentrum om de drukte van het dagelijks leven even te ontlopen. Voor het hoofdgebouw staat ter herinnering aan het vertrek van de Broeders van Huijbergen een beeld gehouwen uit een 200 jaar oude beuk met een gewicht van 1200 kg. Het is een kunstwerk van de priester/kunstenaar Omer Giellet uit Breskens. Aan de voorzijde is de afbeelding van Maria met linksboven het logo van de Broeders van Huijbergen. Aan de andere kant Franciscus.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Restaurant "De Blauwe Pauw - Glas-in-loodvenster Zuster Adolfina
Tegenover dit bezinningscentrum naast de locatie van het Mollercollege Zuidwesthoek vinden we Restaurant “De Blauwe Pauw”, een goede plek voor een pauze. Op de menukaart prijkt het merkwaardige “menu zuster Adolfina”. Het menu ontleent zijn naam aan de uit Ossendrecht afkomstige Franciscanes Marie Adolphine, geboortig als Kaatje Dierckx, die op 9 juli 1900 samen met zes medezusters in China is vermoord tijdens de bokseropstand. Haar zaligverklaring vindt in 1946 plaats en Paus Johannes Paulus II verklaart haar heilig in het Grote Jubeljaar 2000. Een glas-in-loodraam in het restaurant herinnert aan deze martelares. Het restaurant is een uitstekende plek voor een heerlijke cappuccino en een welverdiende rustpauze. Van hier gaan we op weg langs de vaklokalen van het Mollercollege. De geel-witte markering voert ons naar rechts, langs de sportvelden naar de Putse Weg, waar we opnieuw even naar rechts gaan om tegenover het Moseven linksaf de Postbaan in te slaan. Deze gaat voorbij Camping Familyland over in de Groene Papegaai op de kruising met de Scheibaan.


Hoogerheide - Landgoed Kortenhoeff
Op deze kruising voert de route ons naar rechts langs de afrastering van Camping Familyland. We komen nu in Natuurgebied Kortenhoeff. Tot 1950 heette het gebied Hoogerheidense Plantage, zoals het westelijk deel nog vermeld staat op de topografische kaart. Tot na de oorlog wordt het gebied van stuifzanden, heide en moerassen alleen gebruikt door de buntstekers die de buntwortels gebruikten om er bezems van te maken. Later wordt die naam veranderd in Kortenhoeff en heeft de toenmalige eigenaar met behulp van overheidssubsidies het geheIe gebied opnieuw ingericht. Door drainage en het graven van sloten worden de moerassen drooggelegd en zijn er bossen aangeplant. Vervolgens is het gebied aan zijn lot overgelaten totdat het toenmalige ministerie van VROM en Camping Familyland het gebied aankopen. Staatsbosbeheer krijgt het in beheer en het gebied wordt zoveel mogelijk in de oude staat teruggebracht. Nu is duidelijk te zien dat natuurgebied Kortenhoeff een moderne natuurontwikkelingsgebied is. Zo is een groot aantal sparren, dennen, berken maar ook populieren gekapt en weggehaald, die al een aantal jaren in gezondheid achteruitgaan ten gevolg van de vernatting van het gebied. Hierdoor kunnen flora en fauna weer hun gang en zorgt deze uitdunning in het westelijke deel van Kortenhoeff voor nog meer openheid. Het is in dit gebied dat we de kudde Oudhollandse landgeiten vinden, die het gras laag houden. Het bestaande heideterrein en het gebied rond de vennen is uitgebreid.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Hoogerheide - Geiten op Landgoed Kortenhoeff
Wij lopen met de klok mee vanaf het klaphek door het natuurgebied Kortenhoeff en worden nieuwsgierig in de gaten gehouden door die grote kudde Oudhollandse geiten aangevoerd door een bok met imposante horens. Over de heide en langs de vennen komen we aan een laantje dat we pal naar het zuiden volgen om vervolgen naar links af te slaan en terecht te komen in het gebied waar door de bomenkap te zien is hoe een ecologische verbindingszone tot stand gebracht wordt tussen Kortenhoeff en Kleine Meer als onderdeel van Grenspark De Zoom - Kalmthoutse Heide. Bij de stal voor de kudde Oudhollandse landgeiten, aan de Abdijlaan, gaat het noordwaarts en op het zandpad naar links. Zo komen we opnieuw aan het laantje dat we zo-even zijn ingeslagen. Hier biedt een opstapje ons de gelegenheid over de prikkeldraad te klimmen en door te lopen naar de Huijbergse Weg. Het gaat naar links in de richting van Hoogerheide. Op de eerste kruising rechtsaf de Postweg in, langs het industrieterrein. Gelukkig voert de route ons aan de linkerzijde door het Kooibos. Dit gebied vormt een groene buffer tussen het industriegebied en de bebouwde kom van Hoogerheide en wordt beheerd door de natuur- en milieuvereniging Namiro. Door onderhoud en nieuwe aanplant van bomen, planten en bloemen wordt dit Kooibos in stand gehouden. In het bos staan nog resten van een verkeerstoren, manschappenbunkers en twee waterbuffers uit de Tweede Wereldoorlog. Het gebied ontleent zijn naam aan een eendenkooi die aan de overzijde van de Kooiweg heeft gelegen en waar nu Vliegbasis Woensdrecht is.

Op de drukke Kooiweg langs Vliegbasis Woensdrecht is het opletten. Het verkeer raast aan je voorbij en er is geen trottoir. De hoge omheining onttrekt aan het oog de historie van Vliegbasis Woensdrecht, die teruggaat tot 1934, als het terrein in gebruik wordt genomen als zweefvliegveld en oefenterrein voor de Militaire Luchtvaartafdeling, de latere Koninklijke Luchtmacht. De Duitser bouwen het vliegveld in de Tweede Wereldoorlog uit tot een operationele vliegbasis. Na de bevrijding van Zuid-Nederland wordt hier de eerste Elementaire Vliegeropleiding (EVO) gevestigd. In 1968 werd de vliegbasis gesloten voor militair vliegverkeer en krijgt het de status van reservevliegbasis. Als de vliegbasis in 1983 aangewezen wordt als locatie voor de plaatsing van Amerikaanse kruisraketten, breekt een turbulente periode aan. Maar tot een daadwerkelijke plaatsing van kruisraketten op de vliegbasis komt het echter niet. Eind 1987 krijgt de vliegbasis een andere bestemming de Elementaire Militaire Vliegeropleiding (EMVO) en de Koninklijke Militaire School Luchtmacht (KMSL) wordt er gevestigd.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Huijbergen - Walsestraat
Het is stevig doorstappen langs het hoge hekwerk, ook als het wandelpad met de omheining mee wegdraait van de Kooiweg. We zijn weer in het bos. Als we op de Kooiheide zijn aangekomen, net voor de plek waar de afrastering een scherpe bocht naar links maakt, nemen we het bospad naar rechts om vervolgens meteen linksaf een deel van het Fitness parcours op te lopen. Zo bereiken we de Bergse Baan bij de slagboom en het infobord van het Waterwingebied Huijbergen “De Kooiheide”. We vervolgen de verharding noordwaarts tot we op de T-splitsing aan het hekwerk bij de start- en landingsbaan van Vliegbasis Woensdrecht rechtsaf de Walsestraat oplopen. Als we het bos uitkomen krijgen we zicht op de landbouwgronden van Overberg en zijn we op de Walsestraat. Na goed één kilometer komen we op de kruising van de Walsestraat met de doorgaande weg van Wouw naar Huijbergen. Hier wijst de geel-witte routemarkering ons de weg richting Huijbergen. Na goed 100 meter komen we aan een groot wegkruis, een herkenningspunt in het landschap. Tijdens zijn werk in het landelijke Huijbergen vindt pastoor Machielse het landschap hier te weids en open. Op zijn initiatief is daarom dit kruisbeeld geplaatst en gewijd in 1934. In 1967 is een nieuw kruisbeeld gemaakt dat in 1980 hier zijn huidige plaats krijgt met toevoeging van coniferen en een muurtje.

Tegenover dit wegkruis slaan we de Brede Straat in. Door de aanwezigheid van Grenspaal 246 is op de topografische kaart te zien dat we pal op de Belgisch Nederlandse grens lopen. Links ligt België en rechts Nederland. Op deze smalle asfaltweg is het opletten om niet door de Belgische auto’s te worden aangereden, ze hebben geen enkele clementie met wandelaars. Op de T-splitsing met de Schoeliebergseweg slaan we rechtsaf. We zijn hier in het buurtschap Schoelieberg, dat met de buurtschappen Overberg, Eiland en Zuidhoef deel uit maken van Huijbergen. We gaan rechts de Buurtweg in om voor het eerste huis aan de linkerzijde het bospad in te lopen.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Huijbergen - Hollandseweg Mariabeeld van de beeldhouwer Manus Evers (1903-1981)
Als we het bos uit zijn staan we op de Hollandseweg en lopen richting Huijbergen. We passeren een Mariakapelletje, opgenomen in de kleine monumentenroute van Huijbergen. Het stamt uit 1933 in de periode tussen de twee wereldoorlogen, toen vooral in Noord-Brabant kapelletjes verrezen, gebouwd door de Tilburgse studenten van het Brabants Studentengilde tijdens hun zomerkamp. Het Mariabeeld is van de van de beeldhouwer Manus Evers (1903-1981). De studenten onder de bezielende leiding van Frans Siemer hadden het motto: "Al hebben wij in ’t bouwvak nie veul te vertellen, Toch bouwen we heel Brabant vol schone kapellen, En al is ’t wat krom, mee wat deuken d’r in, Daar zit ‘m nou ’t artistieke net in." Nog slechts een paar honderd meter resten ons tot aan het kruispunt, waar we de rondwandeling begonnen zijn.

Deze wandeling is met de grootst mogelijke zorg samengesteld. Maar ten aanzien van wijzigingen of onvolledigheden in de tekst kan geen aansprakelijkheid worden aanvaard.

Charles Aerssens

KAARTEN:

- TopoKaart 1:25 000, 49E Wouw
- Staartse Meer Route 24 Km, Routebureau Brabant



Lange Afstand Wandelvereniging "VIA-VIA".
Gegenereerd op 14-03-2007 door C.P.J. Aerssens