STEVIG RONDJE RONDOM DE VUGHTSE GEMENT
Omgeving Vught - 's Hertogenbosch 15 KM

© L.A.W.V.VIA-VIA
Spoorbrug voormalige Halve Zolenlijntje over de Moerputten
Vertrekpunt
Afstand
Korte karakteristiek












 Parkeerplaats Staatsbosbeheer, Deutersestraat, 5223 GV ’s Hertogenbosch
Ongeveer 15 km
Natuurreservaat de Moerputten is startpunt voor rondwandeling door verschillende natuurgebieden in de ommelanden van ’s Hertogenbosch en Vught. We wandelen over het traject van het Halve Zolenlijntje, de voormalige spoorlijn tussen Lage Zwaluwe en Den Bosch. Imposant is de Moerputtenbrug over het waterrijk laagveengebied van de Moerputten. We slalommen over vlonderpaden, door moerasbosjes en over graspaden tussen drassige velden en vervolgen de wandeling langs de zuidzijde van ’s Hertogenbosch rond de Honderd Morgen polder naar Fort Isabella met zijn voormalige kazerneterrein. Een ideale pauzeplek. De route gaat nu op de oever van het Drongelens Kanaal naar Nationaal Monument Kamp Vught. Hier steken we het afwateringskanaal van 's-Hertogenbosch naar Drongelen over en wandelen onder langs de dijk tot aan de Grobbendonkse Kooiweg. De route nu door de Vughtse Gement langs de Grobbendonkse en Kartuizerloop en via de Gementweg over de Honderdmorgensedijk met zicht op eendenkooi, de Oude Kooi. Aan het eind van deze onverharde weg zijn we terug op het startpunt.

ROUTEBESCHRIJVING

De rondwandeling start op de parkeerplaats van Staatsbosbeheer aan de Deutersestraat in ’s Hertogenbosch. Het infopaneel aan de noordzijde geeft aan, dat we in Natuurreservaat De Moerputten komen. Rechtuit en even verder op een Y-splitsing houden we rechts aan en gaan de trappen op. We staan dan op het talud van het voormalige traject van de Langstraatspoorlijn van Lage Zwaluwe naar ’s Hertogenbosch. Deze Langstraatspoorlijn krijgt in de volksmond al snel de naam Halve Zolenlijn en verwijst daarmee naar de schoenenindustrie en is bovendien ironisch bedoeld voor de inwoners van deze streek. De Langstraatspoorlijn is aangelegd tussen 1881 en 1890 en is volledig gefinancierd met de opbrengsten uit Indië. Na WOII krijgt de spoorlijn grote concurrentie van het vrachtverkeer en het busvervoer. De Nederlandse Spoorwegen besluiten op 1 augustus 1950 het personenvervoer te staken. Het goederenvervoer blijft nog bestaan, maar op 28 mei 1972 wordt het tracé van ’s Hertogenbosch naar Raamsdonk gesloten en ontmanteld. Nu ligt op het talud van het oude tracé tussen 's-Hertogenbosch en Vlijmen een wandelpad.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Vlonderbrug in moerasgebied De Moerputten
Bovenop het talud wandelen we linksaf over de voormalige spoordijk. Na 300 meter negeren we het eerste stenen trappenpad links naar beneden. Daarna nemen we het volgende pad linksaf naar beneden over houten trappen. We volgen hier het vlonderpad dat kronkelend door het moerasgebied loopt. Aan het eind van dit vlonderpad wandelen we rechtsaf, een onverhard paadje langs de bosrand. We gaan twee keer een houten bruggetje over en vervolgen we een graspad rechtdoor, nu door meer open terrein. Meebuigen naar links over een houten planken bruggetje en direct daarna meebuigen naar rechts. Dan lopen we over een breder zandpad langs eiken aan je rechterhand. Verderop gaat het pad omhoog en lopen we over een laag dijkje. We passeren een uitzichtplatform over het drassige gebied. Bij de wegwijzer buigt het pad naar rechts, we vervolgen de route over het lage dijkje met de bocht naar links. Aan het eind van het dijkje gaat onze route naar rechts en via stenen trappen omhoog komen we op weer de oude spoordijk. 4

© L.A.W.V.VIA-VIA
Door moerasgebied De Moerputten
We volgen rechtsaf de spoorbaan van het Halve Zolenlijntje en bereiken na goed 600 meter de Moerputtenbrug. Het ontmantelde spoor loopt hier door het natte laagveengebied van de Moerputten. De 600 meter lange spoorbrug is nog steeds een prachtig voorbeeld van industrieel erfgoed uit de 19e eeuw. Het enorme, statige gevaarte bestaat uit een geklonken, ijzeren constructie die rust op 35 gemetselde pijlers. Aan de pijlers is te zien dat er bij de oorspronkelijk bouw ruimte is geweest voor een dubbel spoortracé. Maar dit is nooit gerealiseerd. Na restauratie heeft de spoorbrug in 2006 zijn oorspronkelijke uitstraling teruggekregen. Eenmaal over de Moerputtenbrug vervolgen we de wandelroute over het talud van de spoorbaan. We negeren de eerst mogelijkheid aan de rechterzijde om via de houten trap het moeras gebied in te wandelen, Deze route hebben we immers al gewandeld om via de spoorbrug terug te komen op dit punt! We lopen door en kiezen verderop de afslag rechtsaf over het stenen trappenpad, die ons opnieuw over een vlonderpad door een ander deel van het moerasgebied voert. We komen aan het einde van dit pad, rechts aanhoudend, opnieuw bij de parkeerplaats waar we de wandeling gestart zijn. Op de Deutersestraat steken we schuin naar links over naar de T-splitsing met de Honderdmorgensedijk. Hier bij KNP75 volgen we meteen naar links het voetpaadje tussen de bosrand en het prikkeldraad met weids uitzicht over de Honderd Morgen Polder, die gelegen is tussen ’s Hertogenbosch en Vught. Dit gebied was van ouds in gebruik voor landbouwdoeleinden en dankt zijn naam aan de oppervlaktemaat ‘morgen’, dat verwijst naar de hoeveelheid akkerland dat in een morgen kon worden omgeploegd. Het gebied is in het kader van natuurcompensatie door het afgraven van de teelaarde ontwikkeld tot natuurgebied, dat in november 2008 is overgedragen aan Natuurmonumenten. Het aanbrengen van maaisel uit de nabijgelegen moerasgebied De Moerputten heeft voor een snelle ontwikkeling van de vegetatie gezorgd. Waar eerst eentonige graslanden lagen, zijn kleurrijkere graslanden ontstaan met een grote variatie aan planten. Daarnaast doet het natuurgebied ook dienst als waterbergingsgebied, als het water van de Dommel onvoldoende kan worden afgevoerd.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Polderdijk aan de zuidkant van moerasgebied De Moerputten
Waar het paadje naar links buigt, gaat de route door een klaphekje de trappen op. Weer door een klaphekje komen we op een half verhard laantje op de oude spoordijk van het Halve Zolenlijntje. Rechtsaf wandelen we verder en passeren aan de linkerzijde het onder aan het talud gelegen complex van het Jeroen Bosch Ziekenhuis. Bij het stalen hek aangekomen, gaat de route door het draaihekje en we houden hier naar rechts het asfalt van Maysteeg aan. Het asfalt gaat over in een klinkerweg. Naar links hebben we over de kleine polder De May zicht op de skyline van ’s Hertogenbosch. We negeren de Gementweg aan de rechterkant en in de bocht naar rechts aangekomen nemen we schuin links voor de trap, die ons naar het fietspad leidt bij KNP88 langs het Drongelskanaal. Dit afwateringskanaal tussen ’s Hertogenbosch en Drongelen van ruim 19 kilometer is tussen 1907 en 1911 gegraven om wateroverlast te voorkomen in de lage gebieden van het Bossche Broek en in de polders ten westen van de stad. Nu heeft het Drongelens Kanaal praktisch geen afwateringsfunctie meer. Het water wordt grotendeels gebruikt voor irrigatie. Langs het kanaal heeft zich een zeer rijke vegetatie ontwikkeld. We volgen naar rechts de verharding op de oever van het afwateringskanaal tot we bij KNP4 aan de Kampwegbrug komen. We steken de brug over en slaan op de kruising bij KNP3 linksaf de Reutsedijk in.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Natuurgebied De Moerputten - Spoorbrug voormalige Halve Zolenlijntje
In de bocht naar links slaan we rechtsaf en komen op het terrein van Fort Isabella. Het is een van de vele verdedigingswerken die ’s Hertogenbosch moest beschermen aan het einde van de 16e eeuw. ’s Hertogenbosch staat dan regelmatig bloot aan dreigende aanvallen door Staatse troepen. In 1603 is er in het gehucht Het Reut, waar de stadsgalg staat, al een schans opgeworpen. In 1617 laat het stadsbestuur er een fort bouwen. Het wordt vernoemd naar Aartshertogin Isabella Clara Eugenia (1566-1633), Hertogin van Brabant en dochter van de Spaanse Koning Philips II. In het voormalige fort staat nog de toegangspoort uit 1618, waar bovenop in 1703 een poortgebouw is geplaatst. In de 18e eeuw heeft Menno van Coehoorn Fort Isabella onder handen genomen. De flanken van de bastions kregen verdubbelde aarden wallen met lage voorwal en hoge hoofdwal met plaats voor tweemaal zoveel geschut. Het geheel staat bekend als ’De Puist’. Het fort maakte later deel uit van de stelling om de stad en huisvest later een kazerne.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Vught - Voormalige Isabellakazerne met Regiment Wielrijders
Deze Isabellakazerne (1917-1993), vernoemd naar de hierboven genoemde Isabella van Spanje, is gelegen op het terrein van het voormalige Fort Isabella. De kazerne is in 1917 gebouwd als onderkomen voor het 17e Regiment Infanterie en in 1922 ingericht voor het Regiment Wielrijders. Tijdens WOII is hier de SS en de Landweer (NSB) gevestigd. Na WOII is er een opleidingscentrum voor onderofficieren van de infanterie en later het opleidingscentrum voor soldaten van de Infanterie Beveiligings Compagnie. Vanaf 1993 worden op het terrein vluchtelingen opgevangen, onder meer uit Joegoslavië. Daarna heeft het COA er een asielzoekerscentrum gevestigd en het deportatiecentrum voor uitgeprocedeerde vluchtelingen. Sinds 2013 biedt het complex onderdak aan bedrijven en studenten en vanaf 2019 wordt het hele terrein met de bestaande gebouwen herontwikkeld. Er worden woningen voor 55-plussers, appartementencomplexen, bedrijfsgebouwen en horeca gerealiseerd met behoud van de oorspronkelijke kazerne-architectuur, die de uitstraling van een buitenstad heeft net buiten Den Bosch en Vught.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Vught - De Reduit, Kantinegebouw
Wij maken gebruik van de horeca en strijken neer in de voormalige kantinehal van de kazerne die officieel nog als De Reduit geopend moet worden en genieten van de lunch om daarna weer op pad te gaan. We verlaten het terrein van Fort Isabella en pikken in de bocht de rood-witte routemarkering op van het Hertogenpad, dat hier na oversteken van de Reutsedijk, door het bosje met de vervallen verdedigingswal met lunetten van Fort Isabella, richting het Drongelens Kanaal gaat. We volgen de grasbaan langs het afwateringskanaal naar links onder de Kampwegbrug door tot we bij een bermpaal van het wandelroutenetwerk komen, die ons naar links afleidt. Bij KNP6 gaat de route rechtsaf over de Kampdijk en we wandelen het pad helemaal uit tot we aan de omwatering van een lunet staan. De route gaat hier naar links rond deze lunet tot we bij KNP16 uitkomen. Hier steken we naar links door tot we aan Nationaal Monument Kamp Vught komen. Links is nog even zicht op de toegang van de EBI Vught, de speciale penitentiaire inrichting met het hoogste niveau beveiliging.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Vught - Nationaal Museum Kamp Vught
Dit complex van Nationaal Monument Kamp Vught is een historisch beladen plek waar de herinnering levend wordt gehouden aan de geschiedenis van het enige SS-concentratiekamp buiten Nazi-Duitsland. Het kamp is in 1943 gebouwd en moest als 'modelkamp' dienen en is qua opzet, uitvoering en grootte te vergelijken met concentratiekamp Dachau. De wachttorens langs het met dubbele prikkeldraad omheinde kamp werden de klok rond met merendeel Nederlandse SS'ers bemand. In totaal zijn er ruim 31.000 mensen in het kamp gedetineerd, waaronder 12.000 Joden. In het kamp zelf zijn zeker 735 mensen om het leven gekomen. Tussen eind juli en begin september 1944 was er een lange serie van executies van verzetsstrijders in Kamp Vught, vanwege de nadering van de geallieerde troepen. Minstens vierhonderdvijftig mensen kwamen hierbij om het leven. De fusillades vonden plaats op de nabij gelegen fusilladeplaats Vught. Er staat nu een gedenkteken met de namen van de 329 mannen die hier werden doodgeschoten.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Vught - Op pad in de Vughtse Gement
We wandelen langs het complex van Nationaal Monument Kamp Vught en de nog bestaande prikkeldraad omheining met wachttorens. Aan het einde beklimmen we de dijk langs het afwateringskanaal, waar we bij KNP15 de brug oversteken. Over de brug bij KNP47 volgen we de groengele markering, die ons hier de weg wijst onderlangs het talud. Het asfalt van de Rijskampenweg laten we links liggen en blijven op get bospad tot we na goed 700 meter op de Grobbendonkse Kooiweg uitkomen. We slaan bij KNP7 linksaf en volgen het asfalt langs het kleine waterstroompje van de Grobbendonkse en Kartuizersloop. We zijn hier in de Vughtse Gement, een poldergebied van 700 hectare gelegen tussen het Drongelens kanaal en de spoordijk van het Halve Zolenlijntje. De Vughtse Gement kenmerkt zich door een open en weids nat landschap, dat beheerd wordt door Natuurmonumenten. Het is een beschermd gebied voor weidevogels, ganzen en zwanen. Onder de noemer ‘Blues in the Marshes’ is 170 hectare nieuwe natuur ontwikkeld, waar oude landbouwgronden zijn omgetoverd in bloemrijke hooilanden. Zo zijn er blauwgraslanden hersteld, waar zeldzame planten, zoals het pimpernelblauwtje, zich weer thuis voelen.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Honderdmorgensedijk met zicht op eendenkooi 'Oude Kooi'
Op de kruising met de Gementweg tot we even verderop aan de kruising met de Honderdmorgensedijk komen. Hier gaat onze route linksaf in de richting van ons eindpunt. Aan beide zijde van deze onverharde weg is duidelijk te zien dat dit drassige poldergebied van de Vughtse Gement in de winter onder water gezet kan worden. Aan de linkerzijde hebben we zicht op natuurgebied de Rijskampen. Het is een laaggelegen, open weidegebied waarin twee eendenkooien liggen: De Oude Kooi en de Nieuwe Kooi, eigendom van Natuurmonumenten. Beide eendenkooien zijn niet toegankelijk! De Oude Kooi, die dichtbij de Honderdmorgensedijk ligt, dateert van 1608 en wordt ook wel de Grobbendonckkooi genoemd, naar de eerste eigenaar: Antony Schets, Heer van Grobbendonck en Gouverneur van ’s-Hertogenbosch van 1601 tot 1629. In 1652 krijgt Philips van Tienen, Commandeur van ’s-Hertogenbosch, toestemming om de Nieuwe Kooi aan te leggen, op enkele honderden meters verderop van de Oude. De eendenkooien zijn omringd door eiken-essenkooibos en worden als tel- en ringstation gebruikt. Het gebied tussen de kooien wordt in de winter onder water gezet, waarmee het een rustgebied voor de kleine zwaan is, waarvan er jaarlijks een duizendtal te gast zijn. Grutto, wulp, slobeend en kwartel zijn broedvogels in het weidegebied en in de kooibossen broeden de wielewaal, grauwe vliegenvanger en steenuil. Aan het einde van de Honderdmorgensedijk bereiken de parkeerplaats aan de Deutersestraat, waar we onze rondwandeling zijn gestart.

Deze wandeling is met de grootst mogelijke zorg samengesteld. Maar ten aanzien van wijzigingen of onvolledigheden in de tekst kan geen aansprakelijkheid worden aanvaard.

Charles Aerssens

KAARTEN:

- TopoKaart 1:25.000, 45C 's Hertogenbosch
- Wandelroute uitgezet in eigen beheer.



Lange Afstand Wandelvereniging "VIA-VIA".
Gegenereerd op 29-12-2022 door C.P.J. Aerssens