DER ROTHAARSTEIG - DAG 1
Traject Brilon – Petersborn – Elleringhausen – L743 15 KM

© L.A.W.V.VIA-VIA
Brilon - Marktplatz met Petrusbrunnen
Vertrekpunt
Afstand
Korte karakteristiek







 Brilon
Ongeveer 15 km
De eerste etappe is ideaal om in te lopen, want de route begint zonder al te veel inspanningen. Vanuit het centrum van Brilon gaat het via het toegangsportaal van de Rothaarsteig naar Drübel en een pittig klimmetje brengt ons naar de Möhnequelle. Afdalen naar Petersborn met een uitstapje door het Bürgerwald met kunstobjecten leidt ons door het Hilbringstal. Na de Hiebammen Hütte begint de klim naar de Borberg met Borbergs Kirchhof om vervolgens oostwaarts naar Schusterknapp te komen. Langs Habberg en via het normale traject zuidwaarts langs de Ginsterkopf bereiken we bij de Feuereiche de parkeerplaats aan de L743, het eindpunt van deze dagwandeling.

ROUTEBESCHRIJVING

Voor deze eerste etappe van de Rothaarsteig starten we in de oude Hanzestad Brilon, gelegen in het Sauerland aan de bron van de Möhne. In 973 wordt de naam "Villa Brilon" voor het eerst genoemd in een oorkonde van Keizer Otto II en Aartsbisschop Engelbert verleent in 1220 stadsrechten aan Brilon. Dat Brilon in de 13e eeuw Hanzestad wordt, is terug te voeren op het feit dat de stad al in de 13e eeuw door de mijnbouw en ijzersmelterijen economische belangrijk is. Van 1444 tot 1802 is het de eerste hoofdstad van het Hertogdom Westfalen. Vanaf 1802 maakt Brilon deel uit van het Landgraafschap Hessen-Darmstadt en na het Congres van Wenen in 1815 gaat Brilon deel uitmaken van Pruisen en de Provincie Westfalen. Na WOII maakt de stad in het kader van de Duitse gemeentehervormingen vanaf 1 januari 1975 deel uit van de Hochsauerlandkreis. We vertrekken vanaf de centraal gelegen Markt met de het midden de Petrusbrunnen, die vroeger de stad van water voorzien heeft. Het huidige waterbekken, Kump genaamd, stamt uit 1726 en is opgebouwd uit 23 zandsteen platen waarop de wapenschilden van oude Brilon families zijn aangebracht, die voor onderhoud van de fontein hebben gezorgd. Het levensgrote beeld van de apostel Petrus met gouden hemelsleutel is afkomstig van de vorige bron uit de eerste helft van de 16e eeuw. Petrus kijkt uit op het historische Rathaus.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Brilon - Officieel beginpunt Rothaarsteig in stadspark aan de Drübelweg
Het Rathaus van Brilon is rond 1250 gebouwd en heeft ook als Gildehuis van de Briloner Hanzekooplieden dienst gedaan. In de 18e eeuw krijgt het Rathaus zijn versierde Barokke gevel onder architectuur van Johann Matthias Kitz (1750-1795), waarbij de Gotische spitsbogen behouden blijven. De gevel is rijk versierd met het Middeleeuwse stadswapen, een beeld van de H. Petrus, beschermer van de stad. Tussen de toegangsbogen zien we in een nis achter een sierhekwerk een Madonna. Er onder is het oude stadswapen van Brilon aangebracht dat oorspronkelijk op de verdwenen Lederker stadspoort is aangebracht. De vier hertengeweien symboliseren het recht van de hoogjacht van de stad Brilon. Het gebouw heeft later nog dienst gedaan als school, ziekenhuis, gevangenis, politiebureau, kantoor en Heimatmuseum. Ook staat op de markt het statige Haus Hövener, waar nu het Stadtmuseum Brilon is ondergebracht. In de late Middeleeuwen is er het hospice voor de Heilige Geest gevestigd dat door een brand in 1742 wordt verwoest. Het Haus Hövener is in 1803-1804 door Camerarius Caspar Krüper gebouwd en in 1815 gekocht door Charlotte Catharina Unkraut. Haar familie werkt in de mijnbouw en ijzerindustrie. Het laatste lid van deze familie Wilhelmina Hövener, die het huis tot aan haar dood op de leeftijd van 93 bewoont.

Vanaf de markt wandelen we langs het Rathaus de Derkerestrasse in en staan bijna direct aan de Propsteikirche St. Petrus und Andreas, waarvan de oorsprong teruggaat tot omstreeks het jaar 1000. Deze driebeukige Laat-Romaanse hallenkerk heeft een Vroeg-Gotische imposante 62 meter hoge toren aan de westzijde, die tussen 1220 en 1250 gebouwd is. In de kerk wordt een Romaans Pankratiuskruis, een gouden processiekruis uit ongeveer 1100, bewaard, dat wordt toegeschreven aan de kring rond de Benedictijner monnik en goudsmid Rogerus van Helmarshausen. De Derkerestrasse uitlopend komen we aan het Derker Tor, waar we ook de laatste restanten van de stadsmuren van Brilon vinden. Dit Derker Tor is de enige overgebleven stadspoort in de stad van Brilon en is rond 1700 gebouwd. Boven de doorgang is een Pieta aangebracht. Het is Aartsbisschop Engelbert van Keulen (1182-1225) die Brilon sticht en versterkt met een stadsmuur tegen het Aartsbisdom van Paderborn en Waldeck. Van de vier oorspronkelijke stadspoorten is alleen deze poort bewaard en alleen stukken van de stadsmuur zijn nog te zien. De route gaat de Nieder Mauer in om dan bij de Südstrasse naar rechts door te steken. De Gartenstrasse schuin naar links oversteken en dan rechts de Heinrich Jansen Weg in. Aangekomen bij een stadspark vinden we in de zuidoosthoek aan de Drübelweg een waterpartij als toegangsportaal naar de Rothaarsteig.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Gudenhagen-Petersborn - Kyrill Toor als ingang naar het Briloner Bürgerwald
Aan het einde van de Drübelweg gaat de route naar rechts het Drübelwald in waar nog sporen te vinden zijn langjarige mijnbouw in dit gebied. In het noordwestelijk deel van de Drübel ligt de groeve Arnold, waar zinkerts en looderts gewonnen is, maar ook de grootste groeve Seegen Gottes met een schachtdiepte van 83 meter. De bekendste mijn is toch de groeve Karthaus, die in de volksmond ”Ellende Schacht” wordt genoemd, waar hoofdzakelijk calcit is afgebouwd. In WOII zijn er Russische krijgsgevangenen ingezet. Hier gaan de schachten tot een diepte van 31 meter met van hieruit mijngangen, die ver zuidwaarts onder het Drübelwald doorlopen. In de jaren 50 van de vorige eeuw is de mijn gesloten. Wij gaan bergafwaarts en steken de Hoppecker Strasse over om vervolgens achter het Ziekenhuis Maria Hilf en het Kurpark door een oude lindenlaan te wandelen. Geheel in de traditie van de Romeinen, die hun heirbanen met bomenrijen beplanten om de legioensoldaten te beschermen tegen de zon, is in het begin van de 19e eeuw ter verbetering van de slechte wegen naar Frans voorbeeld dit laantje aangelegd. Er volgt weer een steil klim bergop. Steeds opnieuw hebben we prachtig zicht op Brilon. Het gaat door dichte dennenbossen tot we bij Poppenberg op een hoogte van 556 meter de bron van de Möhne bereiken. De Rothaarsteig leidt ons kort daarna over het asfalt in een kleine vallei, richting Gudenhagen Petersborn. Hier is de waterscheiding tussen de Rijn en de Weser met op de achtergrond de uitlopers van het Rothaargebirge. Voorbij de kruising gaat het pad naar links kort een heuvel op. Hier heeft ooit een dicht bos met machtige dennenbomen gestaan, totdat het aan de verwoestende storm Kyrill in januari 2007 ten offer is gevallen. Nu sieren houten kunstobjecten de heuvel van het nieuw beboste Bürgerwald. Zo passeren we ook het Kyrill Tor, een monument ter herinnering aan de verwoestende kracht van die Kyrill storm, maar ook aan de wederopbouw en het nieuwe begin. Deze poort als toegang tot het Briloner Bürgerwald bestaat uit 14 massieve dennenstammen, die ieder 20 meter lang zijn met een gewicht van 1,5 ton op een betonnen fundament in staal gepakt en in de top bijeen gebracht als een wigwam.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Hiebammen Hütte - Expositie kunstobjecten
Vanaf het Kyrill Tor steken we het asfalt over en kiezen voor het brede onverharde pad langs het sportveld, dat ons door een groen dal van de Hilbrings in de richting van de Borberg (670 m), de hoogste top van de omgeving van Brilon, moet brengen. Zo komen we aan de Hiebammen Hütte. Deze gezellige uitspanning is voor veel wandelaars een rustpunt op de wandeling, maar hier wordt ook jaarlijks rond Pinksteren een “Bildhauer Workshop” gegeven door de kunstenaar Johannes Dröge. Tijd voor een pauze en de tentoongestelde kunstwerken te bewonderen. Vanhier gaat het verder naar de parkeerplaats om dan linksaf de Rothaarsteig te vervolgen. Zo klimmen we langzaam naar de Borberg, waarvan we naar het westen zicht hebben op het Ruhrdal bij Olsberg. Het terras van de Borberg met zijn wallen, begroeide grachten en heuvels trekken meteen de aandacht. Het informatiebord geeft aan dat archeologisch onderzoek heeft aangetoond dat de oudste omwalling er teruggaat tot omstreeks het geboortejaar van Christus als Germaanse stammen hier op de Kelten stuiten. Ten tijde van Karel de Grote in de 8e en 9e eeuw worden de muren vernieuwd en een burcht gebouwd, die later waarschijnlijk voor Frankische troepen als tijdelijke verblijfspost heeft gediend. Uit opgravingen rond het begin van de vorige eeuw worden overblijfselen van een kerk blootgelegd, die erop duiden dat er in de Vroege Middeleeuwen een missiepost is geweest. De burcht komt in de 10e eeuw in bezit van de Familie Haholte en gaat later over naar de stad Brilon. Nieuwe opgravingen onthullen de poort, de fundamenten van een kapel en een kerkhof uit de 13e eeuw.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Borbergs Kirchhof
Even verderop op het hoogste punt staan we bij de Mariakapel of Vredeskapel, gebouwd op een vooruitstekende rotspunt van de Borberg. Hier is in oktober 1924 door Vicaris Franz Hoffmeister de eerste steen is gelegd van de kapel, die een monument van de vrede moet zijn in een toen zeer onrustige tijdsperiode. Op de Hemelvaartsdag 1925 wordt de kapel onder grote belangstelling ingewijd en is jarenlang de ontmoetingsplek voor de Frans-Duitse vriendschap, die dan al zijn tijd ver vooruit is geweest! Zo herinnert een herdenkingsplaquette aan de bijeenkomst in 1931 van een internationaal jeugdtreffen, waar Abbe Franz Stock (1904-1948), als “Mann de Friedens und Versöhnung, Licht in der Dunkelheit des Krieges, Brückenbauer zwischen Deutschland und Frankreich” een inspirerende toespraak houdt. In de kapel staat rechts naast het Maria-altaar ook een houten beeld van de H. Antonius, in de volksmond “Fickeltünnes“ genaamd, die oorspronkelijk aan de voet van een imposante den heeft gestaan en het jaartal 1618 draagt. Even verder op aan de Rothaarsteig, die hier naar het oosten afbuigt naar het gebied Lange Heide, passeren we nog een Antonius gedenksteen in 1747 opgericht door Henricus Unckel uit dankbaarheid. Zijn zoon, op weg van Elleringhausen naar Brilon, verdwaalt er in de mist en roept de H. Antonius aan. Hij wordt teruggevonden.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Friedenskapelle Borberg                                                            Gedenksteen H. Antonius        
Bij de Schutzhütte gaat de route naar rechts tot we bij de volgende Schutzhütte de hoogte Schusterknapp (615 m) bereiken die we rechts laten liggen en verderop passeren we de Habberg (651) aan onze linkerzijde. Een informatiebord wijst ons op het cultuurhistorisch verleden van het gebied dat we doorkruisen. Opvallend is dat hier ooit houtskool gebrand is in meiler, de met plaggen van de lucht afsluitbare houtstapels voor het branden van houtskool. Dit gebeurde hier om het transport van voornamelijk beukenhout zo kort mogelijk te houden. Het verkolingsproces duurt ongeveer 14 dagen en dus verblijven de arbeiders ter plekke in hutten. Het houtskool is nodig voor de hoogovens en smederijen in Brilon. Maar door ontbossing van het gebied en de grote vraag naar houtskool ontstaat aan het einde van de 18e eeuw gebrek aan voldoende hout en zo gaat deze bedrijfstak ter ziele. Voorbij de Habberg kiezen we voor de normale route en laten de klim over de Ginsterkopf (661m) links liggen. Dit is ook het punt waar onder ons door het gebergte de 1393 meter lange Elleringhäuser Tunnel (1872) van de Obere Ruhrtalbahn verloopt, maar voor ons niet zichtbaar. Naar het westen hebben we zicht op het dal van de Gierskoppbach met daarin het dorp Elleringhausen, dat voor het eerst vermeld wordt in 1222 als "Eilhardinchusen". Waar de normale route van de Rothaarsteig samenkomt met de aftakking die over de Ginsterkopf loopt, stuiten we op een bijzondere plek, de waterscheiding van Rijn en Weser. Hier staat ook de Feuereiche, een door de burgers van Olsberg vormgegeven eik. Het is een kunstwerk met als thema “Im Wald wächst Wärme“, waarbij hout als energiebron in de evolutie van de mensheid en het gebruik van vuur wordt uitgebeeld op een met brons spiraalvormig omklede stam, die in een symbolische vlam uitmondt in metaal glanzend titanium.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Elleringhausen - Feuereiche aan de parkeerplaats L743
Achter de Feuereiche komen we op de parkeerplaats aan de L743. Deze is speciaal aangelegd voor wandelaars van de Rothaarsteig en voor dit traject ons eindpunt van de dagwandeling. Een routemarkering van de Rothaarsteig aan de overzijde van de L743 maakt duidelijk dat hier 15 kilometer van het totale traject van de Rothaarsteig is afgelegd.

DAG 2
 Traject: L743 – Bruchhausen – Willingen – Küstelberg 21 KM

Deze wandeling is met de grootst mogelijke zorg samengesteld. Maar ten aanzien van wijzigingen of onvolledigheden in de tekst kan geen aansprakelijkheid worden aanvaard.

Charles Aerssens

Video Brilon


KAARTEN

- Wanderkarte Rothaarsteig Blatt Nord 1:50 000
- Wanderkarte Rothaarsteig Blatt Süd 1:50 000
- Wanderkarte Rothaarsteig, Publicpress - Leporello, 1:25 000, ISBN 978-3-859920-438-4

GIDSEN:

- ErlebnisWanderführer Rothaarsteig, 26 Kartenblätter im Maßstab: 1:25:000
- Kompass Wanderführer Rothaarsteig, K. Harnach, ISBN 978-3-85026-218-7




Lange Afstand Wandelvereniging "VIA-VIA".
Gegenereerd op 11-08-2013 door C.P.J. Aerssens