Na de laatste wandeldag van 19 februari hebben we niet kunnen voorzien dat het Covid19-virus zich vanuit China begin 2020 razendsnel als een pandemie wereldwijd zal verspreiden. Zo ging dit zorgwekkende Corona-virus niet aan Nederland voorbij en sloeg zelfs voor het eerste toe met een uitbraak in Loon op Zand op 27 februari. Het anders zo rustige dorp wordt overspoeld door de media, die ervoor zorgt dat de bewoners op dat moment meer last hebben van de “persmuskieten” dan van het corona-virus! Maar het virus grijpt snel om zich heen en zorgt er in al haar heftigheid voor dat heel Nederland binnen de kortste keren door ingrijpende en stevige maatregelen in een sociale Lock down terecht komt. Iedereen is aan “huis en haard” gekluisterd en risicogroepen raken geïsoleerd. Zo moeten ook de "vaste mannen" van L.A.W.V."VIA-VIA" noodgedwongen door de sociale Lock down thuisblijven.
Maar als na 5 maanden de regels wat soepeler worden, kunnen we met in acht neming van 1,5 meter afstand weer naar buiten, wel met mate in een kleine roep en liever niet te ver van huis! Dit biedt ons bij uitstek de mogelijkheid de vertrouwde eigen omgeving weer eens met andere ogen van dichtbij te bekijken! Voor Charles is dit het moment om de wandelvrienden een mail te sturen en een datum vast te leggen voor de lang verwachte wandeldag. 8 juli komt op de planning te staan! Een positieve reactie van Lauran, Hans, Wil, Arie en Jasper volgt snel. Theo moet jammer genoeg afhaken met een al maanden slepende hernia blessure en Harrie heeft op die dag een andere afspraak.
Charles heeft voor deze eerste wandeldag in corona-tijd een creatieve en verrassende rondwandeling dicht bij huis uitgezet. Loon op Zand wordt start en eindpunt. Hij heeft hiervoor gekozen om niet met meerdere personen in één auto te hoeven rijden naar een startpunt. In de auto is het immers lastig die ´1,5 meter afstand regel´ te hanteren en het gebruik van een mondkapje, wat wenselijk wordt geacht, is niet bepaald comfortabel! We zitten niet te wachten op een boete van € 90 per persoon. De wandeling wordt een combiroute van de ‘Landgoed Huis ter Heide route’ en de ‘Loonse Duinenroute’ uit de nieuwe wandelgids "De mooiste netwerkwandelingen - Hart van Brabant" van Charles en Theo. Dit praktische wandelgidsje van Uitgeverij Elmar is pas een paar dagen beschikbaar. Het is een goed moment om de wandelvrienden van L.A.W.V."VIA-VIA" op deze dag het wandelgidsje, waaraan zij een belangrijke bijdrage hebben geleverd, te fêteren.
Afgesproken wordt om elkaar om 9.00 uur te treffen op de parkeerplaats voor het multiculturele centrum De Wetering. Zo gezegd, zo gedaan! Ofschoon even is gekeken of de weergoden op deze woensdag parten zouden spelen – de weersvoorspellingen geven voor de hele dag regen aan - wil iedereen op pad! We laten ons wandelgenot door een buitje onderweg niet bederven, maar de paraplu gaat in elk geval mee. Vanaf De Wetering starten we onze route naar het Oranjeplein en wandelen de Kerkstraat in langs de pastorie, waarvan de bouwstijl invloeden vertoont van de Neo-Renaissance en de Neo-Gotiek en gebouwd is in 1898 onder pastoor P.H. Klijsen. We komen nu aan de fraaie in Kempische Gotiek gebouwde parochiekerk St. Jans Onthoofding met zijn imposante kerktoren van 57 meter hoogte. Hij behoort tot de mooiste van de hele streek en is een goed voorbeeld van de Brabantse gotiek. De zandstenen lijsten, die het bakstenen geraamte verlevendigen en versieren, trekken meteen de aandacht. Een bezoekje binnen loont zeer de moeite. Het priesterkoor met aansluitend een rechthoekig zaalkerkje moet rond 1400 zijn gerealiseerd. Ongeveer in 1450 wordt begonnen met de bouw van de monumentale toren. Het is een groots opgezette toren met steunberen, rijk versierd met natuursteen en kunstig metselwerk. In de 16e eeuw krijgt de kerk geleidelijk haar huidige vorm. Vanaf 1521 wordt het transept aangebouwd, alsmede de twee lagere zijbeuken aan weerszijde van het middenschip en de ruimte ten noorden van de toren, de huidige Mariakapel. In 1879 wordt de kerk nog uitgebreid met een doopkapel ten zuiden van de toren en rond 1928-1929 worden naast de beide kruiskoren twee nieuwe zijbeuken aangebouwd. De nieuwe zuidbeuk aan de Kerkstraat wordt tijdens de Bevrijdingsdagen in oktober 1944 verwoest en werd in 1950-1951 in een geheel andere stijl herbouwd. Op het kerkhof rondom de parochiekerk hebben tot op heden 32 personen hun laatste rustplaats gevonden. Er staat ook de grafkelder van de adellijke familie Verheyen, die vrijwel zeker is opgericht in 1898.
We vervolgen de Kerkstraat voorbij aan KNP93 en gaan dan rechtuit de Bergstraat in. Steeds rechtdoor onder het viaduct van de N261 door en rechtuit tot net voor huisnummer 39 van kapsalon Sjiek. Hier volgen we naar links de grasbaan tussen de huizen door. Meteen na de tweede sluitboom nemen we het onverharde pad naar rechts, dat na een paar honderd meter overgaat in asfalt. Links langs dit pad hebben in het verleden zogenoemde vloeivelden gelegen, die met een oppervlakte van tien hectare decennia lang gebruikt zijn bij de zuivering van het rioolwater vervuild met chroom. Deze chroomvervuiling is afkomstig van de vele leerlooierijen in de omgeving, die bij het looien van leer chroomzouten gebruikt hebben. Verderop passeren we het Gedenkbos De Spinder. Het 10 hectare grote natuurgebied bestaat uit hoge zon-doorlatende berken en Corsicaanse dennen en een open onderlaag met een gevarieerde begroeiing van lijsterbes, spork, hulst en krentenbomen. Men kan hier een eigen persoonlijke en natuurlijk gedenkmonument inrichten om de herinnering levend te houden aan een overleden dierbare, een geboorte of een bijzonder moment of voorval in het leven. De opzet van het Gedenkbos De Spinder is uniek, laagdrempelig en niet commercieel. Het is vrij toegankelijk met mooie natuurlijke dwaalpaden in de bestaande natuur.
We komen nu op het Spinderpad en steken schuin naar rechts over en vervolgen onze route over de Molenbaan. We betreden hier Landgoed Huis ter Heide, een groot natuurgebied tussen Loon op Zand en De Moer. Vroeger was dit een uitgestrekt veengebied waar vanaf de 13e eeuw turf werd gewonnen. In de 16e eeuw ondergaat het landschap een ingrijpende verandering, omdat door de intensieve turfontginningen de veengebieden uitgeput raken. Heidevelden ontstaan en namen als Moersche Heide, Loonsche Heide verwijzen nog naar die tijd. Vanaf de tweede helft van de 18e eeuw wordt op de heide grootschalig grove den aangeplant, die een eeuw later grotendeels weer geveld wordt. Met de opbrengst van het hout wordt het heidegebied verder in cultuur gebracht voor de landbouw. Er worden een tweetal boerderijen gebouwd en in 1864 verrijst de villa Huis ter Heide. Landgoed Huis ter Heide wisselt diverse malen van eigenaar, die het gebied aankopen uit beleggings- of ontginningsoverwegingen. De laatste eigenaar, de Utrechtse beleggingsmaatschappij Unitas, verkoopt het gebied in 1976 aan Natuurmonumenten. Sinds die tijd heeft Natuurmonumenten een op natuurontwikkeling gericht beheer gevoerd, waardoor flora en fauna in dit prachtige gebied aanzienlijk aan diversiteit hebben gewonnen.
We volgen de Molenbaan tot aan het asfalt van de Tussenbaan. Hier wandelen we linksaf tot we op de Galgeneindsestraat uitkomen, waar we rechtsaf slaan en dan bij KNP12 het pad naar links inslaan. Na het wildrooster komen we bij KNP66 aan het uitkijkpunt met een prachtig uitzicht op het natuurherstelplan Lobelia. Omstreeks 1995 is Natuurmonumenten hier gestart met het meerjarig natuurherstelplan “Lobelia”. In het kader van de aanleg van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) wordt nieuwe natuur gecreëerd en natuurgebieden worden met elkaar verbonden. Dankzij dit herstelplan zijn de intensief bewerkte landbouwgronden in het zuidelijke deel van Landgoed Huis ter Heide omgevormd tot het ongerepte heide- en vennenlandschap van rond 1900. Waar akkers, grasland en eentonig naaldbos ruim een eeuw het landschap bepaald hebben, is nu het oorspronkelijke landschap terug met ruim 400 hectare natte heide en een groot aantal vennen.
De waterlobelia, waaraan het project zijn naam dankt, is teruggekeerd, net als de vleesetende zonnedauw en klokjesgentiaan, maar ook heikikkers en de in ons land zeldzame vinpootsalamander. Tijdens de wandeling kun je, als je geluk hebt en er oog voor hebt, ook nog de volgende dieren tegenkomen: de roodborsttapuit, watersnip, blauwborst, nachtzwaluw, veldleeuwerik, rugstreeppad en de zeldzame Kempense heidelibelle en de vuurlibelle. De kans dat je Schotse Hooglanders tegenkomt is vrij groot. Zij zorgen voor een grotere variatie aan begroeiing.
Vanaf KNP66 wandelen we in westelijke richting over het brede zandpad, dat op de topografische kaart vermeld staat als Baan achter de Ruwe Bossen het vennengebied tot aan de vlonderbrug over het Moerven. We kiezen voor de route over de vlonderbrug en wandelen naar rechts tot we opnieuw op de Baan achter de Ruwe Bossen staan. Hier even rechtsaf en dan linksaf het bospad volgen bij de eerste gelegenheid naar rechts. Dit bospad wandelen we over enkele kleine heuveltjes en rechts aanhoudend helemaal uit. Door het klaphekje staan we op Galgeneindsestraat bij het vogelkijkpunt over het Bodemven, waar je onder andere vogelsoorten kunt zien zoals de dodaars, kruisbek, matkop, sperwer, boomvalk, sijs en gekraagde roodstaart.
We volgen de Galgeneindsestraat naar rechts tot we opnieuw bij KNP12 staan. Nu gaat onze route linksaf door het klaphekje. Rechts van het pad heeft een voormalige MOB-locatie van Defensie gelegen, een munitiedepot voor tankmunitie, raketten en grotere munitie. In 2006 is deze locatie gesloopt en teruggegeven aan de natuur. We blijven het pad volgen tot de kruising van bospaden en we links voor ons een toegangshek zien van villa Huis te Heide, waar in de toekomst de natuurbegraafplaats wordt aangelegd. We gaan hier naar links en vervolgens naar rechts langs de afrastering tot we door een klaphekje op de Middellaan uitkomen. We steken recht over en komen door het klaphekje in het noordelijk deel van Landgoed Huis ter Heide. Na een tiental meters gaat de route naar rechts en volgen we de groengele markeringen tot we na het vlinderbruggetje bij KNP2 staan. We volgen get bospad tot aan het klaphekje aan onze rechterzijde. Door dit klaphekje komen we in een oud bomenlaantje en zien links in het bos een vervallend optrekje, dat ooit op het eerste bungalowpark van De Efteling heeft gestaan.
In 1959 wordt Stichting Recreatiepark Het Kraanven opgericht als dochteronderneming van Natuurpark De Efteling om een nieuw te bouwen bungalowpark te beheren. Het park wordt in 1960 in gebruik genomen met 42 bungalows, een verwarmd buitenzwembad en een receptiegebouw. Het park is een groot succes en daarom wordt in 1970 besloten Stichting Recreatiepark Het Kraanven los te koppelen van de Efteling. Het bungalowpark wordt zelfstandig en er zijn plannen om het park uit te breiden. Dit idee wordt niet uitgevoerd en zo wordt ook het onderhoud aan de huisjes steeds maar uitgesteld. Door het gedateerde uiterlijk laten steeds meer mensen het park links liggen. In 1980 gaat het bungalowpark failliet en in 1985 worden alle huisjes gesloopt. In 2003 komt het gebied in bezit van Natuurmonumenten en wordt een vrij toegankelijk wandelgebied.
Het bospad leidt ons met een bocht naar links naar de verharding van het Kraanven, een van de oudste buurtschappen van Loon op Zand. Het Kraanven, met zijn oude naam Craenven, wordt al vermeld in de Middeleeuwen in de Bossche Protocollen (1382 - 1391) en dankt zijn naam aan kraanvogels die er in een nabijgelegen ven neerstreken. Op het Kraanven wandelen we naar rechts en steken de kruising met Blauwloop recht over. Langs enkele markante langgevelboerderijen en het Mariakapelletje. Deze kapel van de 'Wonderdadige Maagd Maria" is gebouwd in 1998. Maar al in 1413 moet hier volgens de kronieken een kapel toegewijd aan "Sancta Maria Virgini" hebben gestaan. De beeltenis van de Wonderdadige Maagd Maria, een kopie van het Parijse Mariabeeld, zoals zij is verschenen aan de H. Catharina Laboure in 1830, waakt met uitgestrekte armen over de devotiekaarsen maar kan niet verhinderen dat deze bijna altijd uitwaaien!!
Na de bocht nemen we het eerste pad naar links bij het bord van Natuurmonumenten en volgen de groengele markering van het wandelroutenetwerk. Het onverharde pad leidt ons door open terrein en een bosje naar de kruising met de Eerste Dwarsbaan, waar we recht oversteken en het bospad volgen dat naar rechts kronkelend verloop naar het brede zandpad van het Hooispoor. Hier slaan we rechtsaf. Bij het open landschap aan onze linkerzijde slaan we linksaf door het heidegebied. Rechts aanhoudend bij de bermpaal komen in het Loonsche Land en passeren een 120 jaar oude, reusachtige rode beuk, waarvan de takken zich sluiten tot op de grond en als een kathedraal om je heen vallen. Tot aan de Middeleeuwen bestaat het Loonsche Land uit woeste, onontgonnen gronden en rond 1850 komen er eikenhakhoutbossen door de vraag naar eikenschors voor de leerlooierijen. Een rijke leerlooiersfamilie blijft tot 1960 in bezit van het Loonsche Land totdat de Efteling het gebied koopt. Samen met Natuurmonumenten en de Brabantse Milieufederatie wordt in 2005 het eens overwoekerde land in ere hersteld
Hier bij deze open plek gaat de route linksaf een bospad in en op kruising rechtdoor. Op volgende kruising wandelen we rechtsaf en dan rechtuit tot we door het hek uitkomen op de oude weg van Loon op Zand naar Kaatsheuvel en linksaf. Bij het inmiddels gesloten Café “De Efteling” op de Horst steken we de Heideweg over en lopen langs Café “De Efteling” het talud op. We volgen het geasfalteerde fietspad over het viaduct van de N261 tot aan het Vredesmonument voor de oorlogsslachtoffers 1940-1945. Voor deze gedenkplek heeft de uit Drunen afkomstige kunstenaar Henk Mooij uit Drunen gekozen voor een gedrongen obelisk in de vorm van een granaat. Links van het jaartal 1940-1945 zijn granaatscherven aangebracht. De gedenkplaat houdt de herinnering levend aan de gevallenen in de Gemeente Loon op Zand tijdens WOII en de Schotse bevrijders van de 51e Highland Division.
Dit monument staat op de plek, waar in de jaren 1942-1944 de Duitsers in de Loonsche en Drunensche Duinen een opslagplaats voor munitie hebben aangelegd. Deze Munitions Ausgabe Stelle (M.A.St.) is een distributieplek van munitie voor de Duitse Luftwaffe op Fliegerhorst Gilze-Rijen, dat door de Geallieerden regelmatig gebombardeerd is en waardoor het te gevaarlijk is om daar munitie op te slaan. De munitie voor de M.A.St. wordt via het station van Waalwijk aangevoerd en met speciale vrachtwagens naar deze munitieopslagplaats gebracht. Het totale complex van 300 hectare heeft bestaan uit een kazerne, verharde wegen, bunkers, uitgegraven parkeerhavens voor vrachtauto’s, een kantine, een voetbalveld en zelfs een zwembad. Het terrein is door middel van gaas en rijen prikkeldraad afgezet en heeft een loopgraaf om het terrein aan de kant van de Loonsche en Drunensche Duinen te beveiligen.
De regionale verzetsgroep André maakt in mei 1944 een gedetailleerde schets van de M.A.St. Op dinsdag 5 september 1944 (Dolle Dinsdag) als de Duitsers hals over kop vertrekken, worden de explosieven gedeeltelijk afgevoerd en het overgrote deel tot ontploffing gebracht, wat dagenlang duurt. Hier in de buurt van het Vredesmonument zijn nu nog de talrijke sporen van het opblazen van het munitiedepot zien in de vorm van kleine en grote kraters. Natuurmonumenten heeft in samenwerking met Heemkundekring de Ketsheuvel in dit gebied nu een wandelroute uitgezet langs een vijftal restanten van de M.A.St. Het zijn een toenmalige parkeerhaven, een bomkrater, een mitrailleursnest, een loopgraaf en een latrine. Bij elke bezienswaardigheid kun je met je smartphone een QR-code scannen om meer informatie te krijgen over deze vijf nog zichtbare objecten.
Zo wandelen we voorbij KNP3 naar rechts de groengele markering volgend langs een toenmalige parkeerhaven om dan vervolgens naar links een oude bomkrater te passeren. Vanaf KNP11 wandelen naar KNP17 en steken we bij KNP89 asfalt van het Hooispoor over. We staan nu op de Kraanvensche Heide. De route voert ons met de klok mee naar de zuidzijde van dit kleine heideveldje met enkele solitaire eiken. Archeologisch onderzoek heeft op de Kraanvensche Heide nederzettingssporen uit de bronstijd en de vroege ijzertijd vrijgegeven. Dit is ook het gebied waar tot aan de Late Middeleeuwen bescheiden boerengemeenschappen in betrekkelijke welvaart wonen, maar door overbegrazing en te vaak plaggen van de heide heeft het oprukkende stuifzandgebied de middeleeuwse dorpjes Efteling en Westloon bedolven. Vanaf KNP17 houden we koers naar KNP1, waar de gemarkeerde route naar links afslaat. Nog een keer voert de groengele route ons rond een krater, die duidelijk ook een overblijfsel is uit die laatste dagen van WOII als de munitieopslagplaatsen hier tot ontploffing worden gebracht.
We laten de krater achter ons en volgen het bospad rechtuit tot we de bebouwing van Loon op Zand bereiken. We steken over en wandelen door de Strieckenlaan naar het centrum van Loon op Zand, waar we op het terras van Brasserie De Kiosk met de gewenste afstand van 1,5 meter de wandeling afsluiten. En onder het genot van een drankje met iets lekkers. Hebben we nu de tijd om het nieuwe wandelgidsje van Charles en Theo door te bladeren en de foto’s te bekijken. Immers de "vaste mannen" van L.A.W.V."via-via" hebben een belangrijke bijdrage geleverd aan het tot stand komen van deze gids en zijn op alle wandelingen mee op pad geweest. Na de lange Corona-pauze is de kop er af en kijken we uit naar de maandelijkse wandeldag en kunnen we weer afspreken voor augustus.
Charles Aerssens
16 juli 2020
Lange Afstand Wandelvereniging "VIA-VIA".
Gegenereerd op 16-07-2020 door C.P.J. Aerssens