OP PAD IN HET WORMDAL 16 KM

© L.A.W.V.VIA-VIA
Naturschutzgebiet Wurmtal - de snelstromende Worm
Vertrekpunt
Afstand
Korte karakteristiek






 Abdij Rolduc Kerkrade
Ongeveer 16 km.
Deze rondwandeling voert ons vanuit Kerkrade naar Herzogenrath en vandaar stroomopwaarts door het dal van de Worm, een riviertje gelegen in het grensgebied van Limburg en Noord-Rijnland-Westfalen. Door het prachtige Naturschutzgebiet Wurmtal, dat als een verrassend stukje natuur in een verstedelijkt gebied ligt, gaat het richting Richterich, waar bossen en graslanden de snelstromende beek omzomen. Bij Wolfsfurth keren we langs de andere oever terug, voorbij aan de burchtruïne Wilhelmstein en de verlaten mijngang Gouley.

ROUTEBESCHRIJVING

We vertrekken vanaf de Abdij Rolduc, net buiten de bebouwde kom van Kerkrade. De oorsprong van deze abdij gaat terug tot het jaar 1104, als Ailbertus van Antoing hier een klooster sticht op het land van Adelbert, graaf van Saffenberg aan de Ahr. In 1106 begint hij samen met Embrico van Mayschoss met het bouwen van een crypte die in 1108 voltooid wordt. De bouw van de kloosterkerk is in 1209 gereed en later komt de abdij onder gezag van de hertogen van Limburg. Na een bloeitijd treedt er in de 14e, 15e en 16e eeuw een lange periode van verval op en heeft de abdij zwaar te lijden in de Tachtigjarige Oorlog. De Abdij van Rolduc, toen nog Abdij Kloosterade genaamd, krijgt van Maria Theresia van Oostenrijk (1717-1780) in 1723 het recht tot het exploiteren van de steenkoolmijnen in het gebied van Kerkrade. Een nieuwe bloeitijd begint door de inkomsten uit de exploitatie van de kolenmijnen. Zo kan de rococobibliotheek tot stand komen. Rond 1775 heeft de abdij 350 mijnwerkers in dienst. In 1796 wordt de abdij door de Fransen opgeheven en verlaten de koorheren de abdij. Na een leegstand van 35 jaar wordt er in 1831 de priesteropleiding van het Bisdom Luik gevestigd. Na de Belgische afscheiding (1839), als dit seminarie vertrokken is, wordt Rolduc een kostschool met Gymnasium en HBS voor jongens uit de gegoede Nederlandse Bourgeoisie. Van 1946 tot 1967 is het weer Klein-Seminarie van het Bisdom Roermond, dat in 1971 sluit. Nu herbergt de vroegere Abdij van Rolduc een conferentieoord, het groot-seminarie van het Bisdom Roermond en Scholengemeenschap College Rolduc.


Abdij Rolduc - Kloosterkerk
Het kloostercomplex laat vanuit historisch oogpunt goed zien hoe de Abdij Rolduc zich in de loop der eeuwen heeft ontwikkeld. De kerk vormt de geestelijke en bouwkundige middelpunt van het abdijcomplex. Zo is de klaverbladvorm van het oudste deel van de crypte bijzonder. Ook de verbinding van schip en zijbeuk door het gebonden stelsel en dwarsgerichte tongewelven ter breedte van een middenbeuksvak valt op, naast de figurale rijkdom van de kapitelen in schip en crypte. Opvallende inventarisstukken zijn eiken koorbanken uit circa 1700, verschillende grafzerken (1600, 1700) en een 16e eeuws Madonnabeeld, die alle bijdragen tot de bijzondere cultuurhistorische waarde van de totale abdij. Het gesloten westblok met torens wordt begeleid door lagere, nagenoeg vierkante lichamen in het verlengde van de zijbeuken. Verder zien we er de ambtswoning (1676), de watertoren (1671 volgens inscriptie) en de het carrévormige Neo-Romaanse pandhof, waarvan de oorsprong wellicht terug gaat tot 1676, uit 1895.

Vanaf de parkeerplaats voor de Abdij Rolduc lopen we langs de zuidzijde van het complex door de Heijendaallaan in de richting van de Nederlands-Duitse grens. Bij het bos aan de Graaf Saffenburgweg gaat het voetpad via een trap de helling door het bos af naar de eerste huizen van Herzogenrath. Door de Mariënstrasse komen we aan de Klosterrather Strasse. We lopen deze straat uit tot aan de Schütz von Rode Strasse. Hier op de hoek met de Kleikstrasse hebben we prachtig zicht op de Burcht Rode, die dominant boven het centrum van het stadje uittorent, gelegen op de rechter oever van het riviertje de Worm. De burcht Rode herinnert aan een luisterrijke verleden. Hier wonen rond de 12e eeuw de Von Saffenbergs, die vele jaren ruzie hadden met de graven van Limburg. Een huwelijk beslechtte die strijd en zorgde ervoor dat het Land van Rode in handen kwam van die van Limburg. In 1288 kwam het kleine vorstendom na de Slag bij Woeringen samen met het hertogdom Limburg in handen van de hertogen van Brabant. Sinds 1282 wordt gesproken van 's Hertogenrode. Het gebied, waartoe ook Kerkrade behoort, maakt tot 1815 deel uit van de Zuidelijke Nederlanden, al valt het van 1794 tot 1814 onder het Franse Departement van de Beneden-Maas. In dat jaar wordt op het Congres van Wenen de scheiding uitgesproken tussen Kerkrade en Herzogenrath. De een wordt Nederlands, de ander Pruisisch, later Duits. Nu vormt Herzogenrath sinds 1991 bij het Verdrag van Anholt opnieuw met Kerkrade een symbolische eenheid als Europastad Eurode met samen zo’n 95.000 inwoners.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Herzogenrath - Plaquette Burg Rode
Hier midden in het centrum van Herzogenrath steken we de drukke Schütz von Rode Strasse over. Hiervoor gaan we ondergronds! We nemen meteen het zijweggetje naar rechts en wanen ons al helemaal op het platteland. Het lawaai van de stad is verdwenen. Het voetpad gaat over in de Hundforter Weg en voert ons direct langs de spoorlijn Aken-Mönchengladbach, waar alleen de voorbijrazende treinen benadrukken dat de hectische wereld dichtbij is. Enkele honderden meters verderop over het spoorwegviaduct duiken we pardoes het natuurgebied in van het hier brede Wormdal. De Worm ontspringt in de buurt van Aken en stroomt in noordelijke richting door gemeente Würselen, Herzogenrath, Übach-Palenberg, Geilenkirchen en Heinsberg om noordelijk van daar in de Roer uit te monden. In de buurt van Herzogenrath tot Übach-Palenberg is dit riviertje enkele kilometers lang grensrivier met de Nederlandse gemeente Kerkrade en Landgraaf. De beek was ooit beschoeid, omdat de oeverlanden werden gebruikt voor de landbouw. Als deze beemden halverwege de 20ste eeuw in onbruik raken, raakt de oeverbeschoeiing in verval. In de loop der tijd heeft het stroombed zich verbreed en zijn oude meanders, grindbanken, eilanden en ooibossen met schietwilg en zwarte els ontstaan.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Op pad in het Wormdal
We volgen het asfalt langs de spoorbaan en ervaren dat het Wormdal in dit verstedelijkt gebied tussen Herzogenrath en Kohlscheid een verrassend stukje natuur en een mooi wandelgebied is, dat als Naturschutzgebiet Wurmtal is ingericht. Het asfalt gaat over in soms wel heel erg modderige paden heuvel op, heuvel af en voert ons soms dicht langs de westelijke oevers van de Worm. Aan de buitenbochten zijn steilranden afgesleten waar de ijsvogel broedt. Waar door erosie grote bomen omvallen, verandert de stroomrichting van het riviertje. In het water ervan groeien beekpunge en kleine watereppe. Er leven moerasvogels als waterral, bokje en watersnip en steltlopers als kleine plevier, witgatje en oeverloper.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Wormdal - Restanten Siegfried Linie
Voorbij de aan de Worm gelegen waterzuiveringsinstallatie komen we aan een eerste schuilhut. Als we de verharding oversteken en de route op de oever van de Worm vervolgen, zien we in het bos de restanten van de versterkingen van Hitlers Westwall, in WO I Siegfriedlinie genoemd, die als een zware verdedigingsgordel van zo'n 300.000 kleine bunkers, verschansingen en andere obstakels tussen Nijmegen en Saarbrücken ligt. Deze obstakels zijn met het natuurlijke obstakel van de negen meter brede en bijna twee meter diepe Worm met zijn steile oevers en de omliggende beboste hellingen ook gebruikt door de Duitsers om in het najaar van 1944 de opmars van de geallieerden te vertragen. Zo zien we in het bos nog regelmatig diepe kuilen, waarschijnlijk bomkraters stammend van het offensief dat de Amerikanen “The battIe for the Siegfriedline” noemen.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Wormdal - Routemarkering
Vanaf hier gaat het voetpad de hoogte in. Het wordt steiler en glibberiger en we verlaten het dal van de Worm richting Kohlscheid. Voor de eerste huizen volgen we linksaf het voetpad met een spectaculaire uitzicht op het dal met beneden ons de op zijn gemak voortkabbelende Worm. We lopen door tot een wegmarkering aangeeft om naar links weer af te dalen naar het riviertje de Worm. Voor de brug slaan we rechtsaf en lopen opnieuw stroomopwaarts. Het riviertje zoekt meanderend zijn weg in het brede dal dat omzoomd wordt door hellingbossen met beuken en dennen. De route brengt ons langs een schuilhut naar de Oststrasse, die we even naar rechts volgen en oversteken om aan de linkerzijde opnieuw het bos in te lopen. We komen uit aan de brug over de Worm bij de Alte Mühle. Toch steken we de brug niet over, maar gaan rechtsaf op dezelfde oever de onverharde weg in. De eerste afslag links brengt ons in de bocht langs een veldkruis en we lopen door tot de doorgaande weg naar Würzelen. Die drukke weg steken we over en wandelen voor de manege Reiterhof Teuterhof direct langs de gekanaliseerde Worm over het asfalt. Even verderop maakt de Worm een ruime bocht naar links. Het verharde pad neemt hier wat meer afstand van het stroompje. Na goed 2 kilometer bereiken we Wolfsfurth, een sinds 1200 bestaande voormalige graan en korenmolen, gelegen op de plek waar de Meisbach in de Worm stroomt. Van 1813 tot 1930 is hier ook de Tuchfabrik Kluetgens gevestigd.

© L.A.W.V.VIA-VIA
De meanderende Worm
We steken de stenen brug bij Wolfsfurth over en beginnen op de ander oever aan de terugweg naar Herzogenrath. Het asfaltweggetje klimt geleidelijk en brengt ons langs een schuilhut. Hier staat in de onmiddellijke nabijheid een insectenwand opgesteld met een 8-tal vallen waarin verschillende materialen zijn aangebracht. Verderop krijgen we zicht op het brede dal met daarin de meanderende Worm.Een ruime bocht naar links voert ons langs een hellingbos en voorbij aan de uit 1616 stammende Adamsmühle, waar tot 1905 graan gemalen is. We volgen het riviertje tot we opnieuw aan doorgaande weg bij de Manege Teuterhof en de uitspanning Teuterhof komen. Ook nu steken we de brug over de Worm niet over en nemen het voetpad meteen voor de brug naar rechts. Het pad voert ons naar enkele kale hellingen van steengruis, enigszins begroeid met berken. Even klimmen en als we uitkomen op het asfalt naar de laatste huizen van Bardenberg, dalen we af naar het dal van de Worm. Onder de hoogspanningsmasten nemen we het paspad naar rechts en zoeken het dal op. Verderop komen we bij een door een ijzeren hekwerk gebarricadeerde uitgang van de oude mijn Gouley in Würselen. Die was bijna vier eeuwen in bedrijf, van 1599 tot 1969 en nu een industrieel monument. Uit deze in 1837 gegraven mijngang stroomt nu een beekje. Het is mijnwater afkomstig van de oude Würselener Grube en Grube Anna uit Alsdorf dat verderop in de Worm wordt geloosd. In dit gebied vinden we nog enkele Middeleeuwse mijningangen. Het is immers hier dat de oudste winning van steenkool Europese continent is. Zo is het van de monniken van de vlakbij de burcht van Herzogenrath gelegen abdij Rolduc bekend dat zij al in het jaar 1113 het zwarte goud uit de grond hakken.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Wormdal - Oude mijningang Gouley
Even verderop zien we in de tuin van een afgelegen huis nog een kolenwagentje, dat ooit dienst gedaan heeft in een van de in het Wormdal uitkomende mijngangen. Als we doorlopen over het verharde weggetje, op de kaart vermeld met Knopp, komen we op de T-splitsing aan de Mühlenweg. Een routebord geeft aan dat we hier naar rechts moeten, langs uitspanning de Alte Mühle. Bij het wegkruis aan het begin van de stijging naar Bardenberg wijst onze route naar links. Er volgt een mooi slingerend pad door het hellingbos omhoog naar Burg Wilhelmstein, van verre zichtbaar als een indrukwekkende ruïne hoog boven het Wormdal.

De Burg Wilhelmstein is rond 1265 als grensvesting gebouwd door Graaf Wilhelm von Jülich op een vooruitstekende rotsformatie op de oostelijke oever van de Worm. Nog redelijk intact is de voorburcht met ronde toren, oorspronkelijk omgeven door een gracht. In de Gotische toegangspoort zijn nog de uitsparingen voor de kettingen van de ophaalbrug te zien. Voor de rest is er alleen nog de ruïne van wat ooit een 5 verdiepingen tellende trotse burcht is geweest, een bastion met indrukwekkende muren, waarbinnen de omwonenden zich in oorlogstijden kunnen terugtrekken. In de loop der geschiedenis is de burcht meerdere malen belegerd en ingenomen. Rond 1690 zijn het de Franse troepen van Lodewijk XIV die verwoestingen aanrichten op hun rooftochten door het Rijnland. Tijdens de Spaanse Successie oorlog in het begin van de 18e eeuw wordt de burcht bijna verwoest. Het zijn opnieuw de Fransen die Burg Wilhelmstein en de omliggende bosgebieden tot staatseigendom maken en later verkopen. In 1825 komt de burcht voor 1500 Goldtaler in bezit van de Familie Freiherr von Coels von der Bürgghen, die het goed in 1950 aan de Familie Grafen verkoopt, die het nu nog in bezit heeft.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Wormdal - Burg Wilhelmstein
Voor de toegangspoort van Burg Wilhelmstein langs lopen we tegen de klok in om de burcht heen en dalen over de brede trappen af in het Wormdal naar de Kohlscheiderstrasse. Hier lopen we even naar rechts om dan vervolgens linksaf de Alte Furth in te slaan. We zitten weer in het brede dal van de Worm. Weg van de drukte die eigenlijk zo dicht bij is! We lopen over een asfaltweg met links van ons een wei met grazende schapen en even verder een vijver met kwakende eenden. Achter een groot oud huis aan de rechterzijde langs de route is de toegang naar de mijn Alte Furth, waar van 1765 tot 1884 steenkool is gewonnen. Door het bos bereiken we de plek waar op de andere oever de waterzuiveringsinstallatie ligt die we al aan het begin van onze wandeling zijn gepasseerd. Een flinke houten brug biedt de mogelijkheid de Worm hier over te steken. Wij houden de oostelijke oever aan en vanhier wacht ons een pittige klim. Het zijn 91 verraderlijk scheef liggende betonnen trapjes, wel voorzien van een leuning, die ons in een steile klim het mooie hellingbos met links de Worm in voert.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Wormdal - Steile klim met 91 treden
Het is een prachtig beukenbos met imposante, statige bomen. Hier komen we ook de markeringen tegen van de Europese Lange Afstand Wandelweg E8, de wandelroute van Ierland naar Turkije. Onderweg merken we ook regelmatig de naam Eurode op. Eurode is de samenwerking tussen de Nederlandse gemeente Kerkrade en de Duitse buur Herzogenrath. Heel innig allemaal. Die twee willen ooit de eerste echte Europese stad worden. Aan bomen hangen soms bordjes met daarop de liefdesverklaring: “Eurode van hatse tsezame”, wat zoveel betekent als: “Eurode van harte samen”. Daar waar het bos aan beide zijden uitzicht biedt op open terrein komen we op een 5-sprong. Hier is het de Furtherstrasse, die we nemen en in noordelijke richting volgen naar Herzogenrath. We naderen de bewoonde wereld en bereiken de bebouwing. We lopen de Furtherstrasse uit tot op de kruising. De route gaat hier naar links over de brug van de Worm en voorbij de tennisbanen rechtsaf de Wiesenstrasse in. Zo komen we uit op de Schutz von Rode Strasse. Linksaf onder het spoorwegviaduct bereiken we het centrum van Herzogenrath.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Herzogenrath - Sculptuur aan de Klosterrather Strasse
Hier komen we op bekend terrein. Even de Kleikstrasse in en meteen naar links langs een alleraardige watersculptuur van moeder met kind de Klosterrather Strasse in. Nog even klimmen en via de Mariënstrasse en de trappen bereiken we de achterzijde van Abdij Rolduc aan de Graaf Saffenburgweg. Naar links en door de Heijendaallaan komen we op de parkeerplaats aan de voorzijde van Abdij Rolduc, het vertrekpunt van onze wandeling.

Deze wandeling is met de grootst mogelijke zorg samengesteld. Maar ten aanzien van wijzigingen of onvolledigheden in de tekst kan geen aansprakelijkheid worden aanvaard.

Charles Aerssens

KAARTEN:

- TopoKaart 1:25000, 69E Heerlen
- Wandelroute uitgezet in eigen beheer



Lange Afstand Wandelvereniging "VIA-VIA".
Gegenereerd op 02-03-2007 door C.P.J. Aerssens