DER ROTHAARSTEIG - DAG 4
Traject: Langewiese – Albrechtsplatz – Jagdhaus 20 KM

© L.A.W.V.VIA-VIA
Langewiese - Sculptuur "Schreben Johann" (2009) van kunstenaar Boris Sprenger
Vertrekpunt
Afstand
Korte karakteristiek








 Langewiese - Verkehrsverein Langewiese Bundesstrasse B480
Ongeveer 20 km
Deze dagetappe vertrekt vanaf Verkehrsverein Langewiese aan de Bundesstrasse B480 en verloopt voor het grootste deel over de Grenzweg tussen het voormalige Hertogdom Westfahlen met het Graafschap Wittgenstein-Berleburg. De route van de Rothaarsteig gaat allereerst naar de Albrechtsplatz, waar de gevolgen van de orkaan Kyrill uit 2009 nog duidelijk zichtbaar zijn, en die dan verderop over de originele bergroute van de Rothaarsteig naar Kühhude verloopt. Dit traject valt gedeeltelijk samen met de Wald Skulpturenweg. Langs een hangbrug, Brandwald (737 m), Grosser Kopf (740 m) en Millionenbank bereiken we het eindpunt van dit traject op de parkeerplaats aan de K42 net buiten de bebouwing van Jagdhaus.

ROUTEBESCHRIJVING

Voor deze dagetappe van de Rothaarsteig vertrekken we vanuit Langewiese bij het Verkehrsbüro aan de doorgaande weg naar Winterberg, de Bundesstrasse L480. Hier is ook het parkje waar we bij vertrek worden nagestaard door “Schreben Johann”, een bronzen beeld van de kunstenaar Boris Sprenger. Deze sculptuur van Johannes Trippe (1877-1961) staat voor het traditionele handwerk van “Löffelschnitzer”, dat hij meer dan 70 jaren heeft uitgeoefend en met zijn overlijden in Langewiese en de omgeving is uitgestorven. In de kleine afgelegen dorpjes rondom de Kahler Asten is het leven in vroegere tijden zwaar, de bodem onvruchtbaar en het werk in de bossen inspannend. Hard en lang zijn de winters, waardoor de dorpen vaak ingesneeuwd zijn en van de buitenwereld afgesneden. Deze omstandigheden hebben ertoe bijgedragen dat in deze streek “thuiswerk” ontstaat. In bijna elk huis zitten de mannen met hun gezinnen in de wintermaanden aan tafel bij kaarslicht, petroleumverlichting en later gloeilampen houten lepels te snijden uit beuken- en esdoornhout met steekbeitels en houten hamer, soms wel 30 of meer per dag. In het voorjaar trekken ze dan met hun lepels in gevlochten tenen rugmanden naar het Münsterland, het Rheinland en zelfs tot naar Nederland om hun houten lepels te verkopen om zo voor een extra aanvulling te zorgen op het schamele inkomen en karig bestaan van bosarbeider en boer.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Langewiese - Onderweg op de Grenzweg
We pikken de markering van de Rothaarsteig op bij het kleine Protestantse kerkje. Dit geeft duidelijk aan dat we hier op de scheidslijn zitten van het vroegere Katholieke Hertogdom Westfalen, dat dan toebehoort aan de Aartsbisschop van Keulen, met het Protestantse Graafschap Wittgenstein-Berleburg. Maar al rond het jaar 1000 voeren in dit gebied de Saksen en Franken bloedige oorlogen. In 1713 laat de toenmalige Graaf Casimir zu Sayn-Wittgenstein het voor hem “Hoge Noorden” bevolken en worden de dorpjes Langewiese, Neuastenberg, Hoheleye en Mollseifen gesticht. En zo dankt Langewiese dan zijn naam aan de lange, smalle met gras begroeide strook in het bos. Het Protestantisme doet hier met die nieuwe bewoners zijn intrede en na onderhandelingen in 1783 met het Katholieke Winterberg wordt het voortdurende geschil beslecht. De grenslijn in dit gebied zorgt hierdoor naast een confessionele grens in een Katholiek en Protestants deel van de bevolking ook voor een dialectgrens tussen Hoogduits en Nederduits. Vanuit dit moeilijke verleden blijft er wel tot na WOII in Langewiese een Protestantse en een Katholieke school bestaan.

Langs het Protestantse kerkje volgen we de markering van de Rothaarsteig door de Langewieser Strasse om dan even naar links de Heckstrasse in te gaan en dan direct naar rechts de Höhweg te kiezen. We laten de bebouwing achter ons en pakken de Grenzweg weerop. Zo komen we in het open veld waar we op het hoogste punt met 741 meter een panoramisch uitzicht hebben over de wijde omgeving. We dalen af naar de bocht in de Bundesstrasse 480 en staan hier bij de schuilhut Am Knäppchen aan de voet van de oude Fürst Richard Schanze. Het is een historische plek voor de skisport in het Sauerland, die omstreeks 1897 voet aan de grond krijgt met de oprichting van Ski Klub Sauerland. En zo wordt er in 1911 op deze plek een van de eerste natuurlijke skischansen gebouwd door Ski Klub Langewiese. Het is een oefenschans met een aanloophoogte van 10 meter die tot stand komt met een bijdrage van Fürst Richard Sayn Wittenstein en die later met het ontwerp van Architect Fritz Gladen wordt verhoogd tot 14 meter, waarmee een verte van 38 meter kan worden gesprongen. Voor het laatst wordt er nog gesprongen in de winter van 1949, waarna de skischans door de ruwe weersomstandigheden in vervalt raakt.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Hoheleye - Oude douanekantoor aan de Bundesstrasse B480
Vanaf de schuilhut volgt er een steile klim om weer op hoogte de Grenzweg te vervolgen, nog steeds de scheidslijn van Wittgenstein en de waterscheiding van Rijn en Weser. We komen langs de Hoheleyer Hütte en hebben naar het zuiden zicht op de Hoheleyer Hof en het lager gelegen dorpje Hoheleye. Dit dorpje is ook door Graaf Casimir zu Sayn-Wittgenstein gesticht als hij er in 1725 een drietal boerderijen laat bouwen om zijn rechten te laten gelden naar de stad Winterberg. De eerste met naam genoemde pachter is de Kurhessische soldaat Christian Friederich Neumeier (1692-1760), die in het Wittgensteiner bosgebied houtskool gebrand heeft en met landbouw en het handwerk van “Löffelschnitzer” de kost verdient. Hoheleye komt vanaf 1862 tot 1920 duidelijk op de kaart te staan als wisselstation voor de Koninklijke Postkoetsen, die onder deels moeilijke omstandigheden de verbindingen tussen Winterberg, Berleburg en Schmallenberg hebben onderhouden.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Albrechtsplatz - De gevolgen van Orkaan Kyrill (2007) zijn nog zichtbaar
Na goed een kilometer bereiken we de Albrechtsplatz, een “echte” pasovergang (727 m) gelegen op de kam van het Rothaargebirge, waar de Bundesstrasse B480 en B236 elkaar treffen. We komen nu op Wittgensteiner gebied en na de oversteek van dit wegenknooppunt worden we meteen geconfronteerd met de gevolgen en de ongelofelijke verwoestende kracht van de orkaan Kyrill, die hier op 18 januari 2007 heeft huis gehouden. Binnen één nacht verwoest deze storm meer dan 4 miljoen vierkante meter bosgebied in Hochsauerland en verandert daarmee in een ogenblik de totale aanblik van het landschap. De gevolgen van deze windhoos Kyrill zullen nog jarenlang voor de wandelaar op de Rothaarsteig te zien blijven. Immers het bosrijke gebied aan de Albrechtsplatz, in bezit van de adellijke Familie zu Sayn-Wittgenstein, is tot aan die fatale orkaan belangrijk voor de bosbouw en een eldorado voor de wildstand. Na het opruimen van de ravage is het nu een open gebied waar vanwege de jonge aanplant opnieuw omheiningen zijn verrezen om het opkomende bos te beschermen tegen vraat van het wild. Het brede bospad van de grensweg leidt ons langs de Albrechtsberg (768 m) naar de Heidenstock, ooit een heidense offerplaats of wellicht een herinnering aan een bloedbad van christelijke Franken met gekerstende Saksen. Even verderop krijgen op de Rothaarsteig de keuze om de dalvariant via Schanze en Latrop te kiezen of de bergvariant van de route via Kühhude. Wij besluiten voor de originele route van de Rothaarsteig te gaan naar Kühhude.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Wald Skulpturenweg - Staalconstructie "Kein leichtes Spiel" (2000) van de kunstenaar Ansgar Nierhoff
Op het eerste deel van de bergvariant van de Rothaarsteig maken we kennis met een traject van de Wald Skulpturenweg. Het is een kunstwandelroute die in de jaren 2000 tot 2010 is ontstaan en van Bad Berleburg naar Schmallenberg verloopt en hierbij deels de Rothaarsteig passeert. Wij komen langs een tweetal van de 11 kunstwerken, die door internationale kunstenaars in een jarenlang project zijn voltooid. Het eerste kunstwerk dat we tegen komen op een kruispunt van paden omgeven door hoge sparren is de naast de route gelegen 4 meter hoge staalconstructie “Kein leichtes Spiel“ (2000). Het is een drietal poorten die zich naar verschillende kanten openen tussen twee stalen blokken van de kunstenaar Ansgar Nierhoff. Het thema van zijn werk is het historische en culturele strijd van de mensen uit het Katholieke Westfaalse Sauerland en het Protestantse Wittgensteinerland door de eeuwen heen. Verder wandelend krijgen we naar het oosten zicht op Kühhude, een 300 jaren oude boerderij waarvan de twee pachters in dienst van Graaf Casimir zu Sayn-Wittgenstein zorg dragen voor het bos als boswachter. In 1912 wordt er op Kühhude, wat zoveel betekent als “koeienwei”een jeugdherberg geopend op voorspraak van Richard Schirrmann (1874-1961), oprichter van het Deutsche Jugendherbergswerk. Van 1953 tot in de negentiger jaren van de vorige eeuw wordt het gebouw als Landschulheim onderdeel van het Rethel Gymnasium in Düsseldorf en in 2005 wordt in de oude jeugdherberg het Kühhude Café geopend. Langs de weg vinden we ook het Hütejungen Grab, waar op het grafkruis vermeld wordt dat hier de vijftienjarige Herbert Ginnuth rust, op Tweede Paasdag 1945 getroffen door geallieerd vuur.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Kühhude (1912) - Richard Schirrmann (1874-1961) met groep bij de jeugdherberg
Op de etappe van de Rothaarsteig komen we nu voorbij het monumentale kunstwerk van de kunstenaar Nils-Udo “Stein - Zeit - Mensch”, dat tot de kunststroming Land Art gerekend wordt. De uit 201 stammende sculptuur oogt als een archaïsche tempel en bestaat uit een midden in het bos liggende reusachtige 120 ton wegende rotsblok van Quarzit, waarbij de op een altaar lijkende monoliet wordt omringd door imposante boomstammen, die hem binnen een ruimtelijk bouwwerk plaatsen. Van hier verloopt onze route naar rechts. Een prachtig gegraveerde grenssteen trekt de aandacht. Hij markeert er op de kam van het Rothaargebirge de overgang van het Hertogdom Westfalen en het Sauerland in het noorden met het Graafschap Wittgenstein-Berleburg in het zuiden. Van het informatiebord ernaast leren we dat dit tevens een taalgrens is. Na goed 300 meter staan we aan een leerpad, dat uitleg geeft over het ecosysteem van het bos, maar de meeste aandacht trekt toch de spectaculaire 40 meter lange hangbrug over het dal. Natuurlijk gaat het over de wankele hangbrug naar de overzijde, waar rechtsaf over de brede bosweg in een lus teruglopen naar het begin van de hangbrug. Van hieruit over de over het rechte bospad volgen we de markering de helling oplopend tot aan de keerplek voor de bosbouwvoertuigen. Hier eindigt het brede pad en gaat de wandelroute over in een smal bospaadje. Bij Brandwald (737 m) volgen we nog steeds de markering van de Rothaarsteig tot we opnieuw op de grensweg uitkomen en passeren dan de basaltblok met 65 km markering. Na een afdaling op een T-splitsing rechtsaf en verder, over een halverharde weg tot de volgende splitsing waar rechts een schuilhut met een vreemd gevormd golvend dak staat. Zinseseck heet het hier. Het is ongeveer 500m lopen naar de volgende bergtop, de Grosser Kopf (740 m) en dan gaat het richting het gebied dat op de kaart staat aangegeven als "Auf der Redder". Zo komen we aan het punt waar de dalvariant en de bergvariant van de Rothaarsteig weer bij elkaar komen.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Rustpauze bij de schuilhut Zinseseck
Hier vinden we ook het informatiepunt "Der Wald und seine Eigentümer" met dicht in de buurt de "Millionenbank", een houten schuilhut. Over de speculatie hoe deze plek aan haar naam komt, doen twee versies de ronde. De eerste zegt dat die naam teruggaat naar de tijd dat de grensweg ook douanegrens is tussen het Sauerland en het Wittgensteiner gebied. Bovendien is dit gebied rondom Jagdhaus nog heel slecht toegankelijk. Er is hier alleen een smokkelaarpaadje dat alleen bij de ingezetenen bekend is, die hier bij de Millionenbuche heimelijk de douanegrens oversteken met hun handelswaar, die in de volksmond natuurlijk in de miljoenen liep! De andere versie beweert dat op deze plek na WOI in de jaren 20 van de vorige eeuw als de inflatie van de Duitse Mark huizenhoog is, een imposante beuk is omgehakt waarvan het hout een toenmalige waarde heeft van enige miljoenen Duitse Marken. Toch weet men niet wat de prijs de volgende dag zal doen. Het waardeloze geld doet de mensen besluiten ter plekke uit het gevelde hout een bank te maken. Vandaar de naam Millionenbank. Vanaf deze plek zijn het nog slechts 2 kilometer naar het eindpunt, de parkeerplaats aan de K42, de Jagdhausstrasse. Hiervoor komen we eerst aan de open plek in het bos waar hoogspanningsmasten het dal in gaan en er een uitzichtpunt is met het gemakkelijke Rothaarmeubilair. We negeren de wegwijzer die de route van de Rothaarsteig, naar rechts laat afbuigen. Wij wandelen rechtuit om even verderop bij de parkeerplaats de dagetappe te beëindigen.

DAG 5
 Traject: Jagdhaus - Rhein Weser Turm 11 KM

Deze wandeling is met de grootst mogelijke zorg samengesteld. Maar ten aanzien van wijzigingen of onvolledigheden in de tekst kan geen aansprakelijkheid worden aanvaard.

Charles Aerssens

KAARTEN

- Wanderkarte Rothaarsteig Blatt Nord 1:50 000
- Wanderkarte Rothaarsteig Blatt Süd 1:50 000
- Wanderkarte Rothaarsteig, Publicpress - Leporello, 1:25 000, ISBN 978-3-859920-438-4

GIDSEN:

- ErlebnisWanderführer Rothaarsteig, 26 Kartenblätter im Maßstab: 1:25:000
- Kompass Wanderführer Rothaarsteig, K. Harnach, ISBN 978-3-85026-218-7




Lange Afstand Wandelvereniging "VIA-VIA".
Gegenereerd op 11-08-2013 door C.P.J. Aerssens